Fecha: 10 de ene. 2006
Sección: Objetos celtibéricos
Información publicada por: crougintoudadigo
Mostrado 2.632 veces.


Epona psychopompa en el el 'sartego' de Egas Moniz. Dibujo Erias

EPONA EN LA ETNOGRAFÍA GALLEGA POR ANDRÉS PENA GRAÑA (1995; 2004; 2005)
"Según lo piensa Danielle Maggi, no sería imposible que Iccona aludiera a la diosa celta gala Epona, pues non solo descubrimos lejos de la Península Hispánica el sonido indoeuropeo originario [k] por [p] en áreas griegas lindantes con el ilirio, como lo muestra por ejemplo la forma dialectal griega híkkos en lugar de la forma griega clásica híppos para designar al “caballo”, o algo más cerca ya en tierras umbras y oscas, sino que lo encontramos más cerca de nosotros en varios dialectos célticos, como por ejemplo en el antiguo irlandés y en el celtibérico, lenguas estas dos últimas que conservan la [k] del labiovelar *kw indoeuropeo en vez de transformarla en p. La vieja relación entre Epona / Iccona, la Soberanía y la Diosa Madre, se puede ver a través de las Tabletas de Pilos donde Pótnia, “La Señora”, dado su incuestionable encaje en la función soberana, aparece en los registros de arcilla, datados entre el año 1400 y el año 1300 a. C., como Pótnia Hikweia, en este contexto de la soberanía, del PÓTNIOS HIPPÔN y de la PÓTNIA HIPPÔN Blázquez Martínez asociaría a los caballos y a las serpientes de la diosa mediterránea clásica, atributos del despótês y de la potnia thêrón. Sobre unos míticos caballos recoge Vicente Risco (1962, p. 295) una interesantísima leyenda: F175

“Perto do pozo Meimón, á banda de arriba da estrada de Ourense a Castrelo, hai unha nacente de auga nunhas penas, chamada fonte de Ana Manana [vid. Annwn = “O Alén”]. Un que iba segar a Castela, encontrou no camiño un señor moi luxoso que lle perguntou de onde era e si coñocía o pozo de Meimón.Como lle dixese que sí, o señor deulle un queixo de catro esquinas e dixolle que si quería ser rico, ao chegar á indicada fonte, chamase tres veces: “Ana Manana” e á terceira apareceríalle unha muller moi bonita e ben posta; il daríalle o queixo, e ela darialle a il parte dos tesouros que alí tiña gardados. Mais todo o tiña que ser en segredo, sen que ninguén o soupese. Volvéu o paisano á súa casa, máis antes de chegar ao pozo Meimón, meteuse por un atallo cara a súa casa, pra ver á muller e máis aos fillos. E como as mulleres son tan sabichosas, e a súa andaba “de aquela maneira”, deulle o antoxo de saber qué levaba o home nunha saqueta, en un descoido dil, abriuna, víu o queixo e deulle unha dentada nunha esquina. O home colléu o queixo sen fixarse, marchou á fonte, chamóu tres veces “Ana Manana”, e á terceira vez apareceulle unha muller que semellaba unha reíña con cara de ánxele, mais que viña enrabechada. Ao entregarlle o encargo dixo ela:
-Si, home sí; boa a fixeches. Iste é o cabalo que me había de levar, máis fuches primeiro á casa, e a larpeira da túa muller coméulle unha pata. Deixou o queixo no chao, e volvéuse un precioso cabalo branco, coxo dunha perna interira.
A muller dixo:
-Agora teño que quedar eiquí encantada para sempre, cos tesouros que tamén te habían tocar […]. Máis común es que en lugar de un queso, se empleen bollas o moletes de pan, para desencantar a las tres doncelas. Dos efectivamente marchan en sus mulas o caballos blancos (83); la tercera, cuyo “molete” está incompleto por haberlo probado, violando la prohibición la mujer del circunstante desencantador, se tiene que quedar porque a su cabalgadura le falta una pata.”

Demostramos, posiblemente por primera vez, como Rhiannon, la reina que acude a recoger al rey de este mundo para casarse con él compartiendo su morada en el Paraíso y que retorna también a por los caballeros –los invitados al palacio de su marido que transporta “a caballito” para llevárselos también consigo, no solo se corresponde, seguramente, con la caballería que aparece en Galicia estirando su espinazo transportando a los caminantes a la otra orilla, cuando creciendo los ríos tras las lluvias invernales no se pueden vadear, constituyendo una imagen mítica de una vieja creencia religiosa de tránsito al Alén a lomos de un psychopompos caballo, estaría representada en el monumento funerario de Egas Moniz del Siglo XII, en las escenas más antiguas datadas en la primera mitad del siglo, permaneciendo su culto vivo en la Edad Media claramente donde tras fallecer en sus lechos cuatro mujeres, dos almas en la siguiente escena, se van subiendo en una bestia que se va estirando hasta hacer sitio a las otras dos, y la siguiente escena, larga como un perro salchicha vemos a la bestia, completamente estirada, y a las cuatro amazonas cómodamente sentada partiendo, suponemos que para el cielo. Quizás tengan los niños de las aldeas gallegas, que no pasen mucho tiempo ante el televisor, la última noticia de Epona- Rhiannón, de la santísima bestia conductora de almas de sus abuelos, pero ya no es lo mismo la iglesia y aún Vicente RISCO sin penetrar su carácter, la han convertido en una representación del demonio:

“a quen lle aparece moito é aos mozos que van de tuna. Un caso que se repite moito é o de oito ou dez mozos que van xuntos en pandilla, de noite, e perto dun río atopan unha cabaleria, e tratan de montar para pasalo río. Monta un primeiro, outro detrás. Iste mira e dí:
-Aínda colle outro.
Monta o terceiro, e vé que ainda hai sitio:
-Ainda colle outro!
E así van montando todos. A besta vaise alargando cantos máis suben nela. Acomodados todos o cabalo, besta ou mula, métese no rio. Entón poden ocurrir dous casos. Ou que un dos xinetes ó ver tanta xente no cabalo diga asustado:
-Ai, Xesús que nunca tal vin!
E naquil istante, coa invocación do nome de Xesús, desaparece de súpeto o cabalo e déixaos a todos no río, do que saen, naturalmente, mollados como pitos… Ou tamén, sen que ninguén diga nada, que a besta pegue un estoupo, ou que se parta en dúas pola mitá; o caso é que no río han cair e han levar molladura (RISCO, 1962, p. 301-302)”.
CROUGINTOUDADIGO le pregunta, señor igmoral ¿còmo cree vd posible que sin conocer Galicia y la Celtiberia, una psychopompa Epona o Iccona, puedan existir las tradiciones que menciono, el programa iconográfico de Egas Moniz, y aún el epidodio del lígneo caballito Clavileño, volando hacia los cielos, en el Quijote?

Artículos relacionados

    No hay artículos relacionados.


Poblamientos relacionados

    No hay poblamientos relacionados.


Imágenes relacionadas (Beta)

No hay imágenes relacionadas.

Volver arriba