Autor: Marcial Tenreiro Bermúdez
lunes, 23 de junio de 2008
Sección: Artículos generales
Información publicada por: crougintoudadigo
Mostrado 18.732 veces.
O MUNDO DA MOURINDADE QUE VEN POR SAN XOAN A CELTA GALIZA SEGUNDO MARCIAL TENREIRO BERMÚDEZ
Abusando de la amistad del autor, Crougintoudadigo, cuelga estos viejos papeles de su caro amigo el celtólogo Marcial Tenreiro Bermúdez
Ollando para os mouros
Pero situar a vivenda dos seres sobrenaturais no subsolo ou baixo a auga non é nada novo para a tradición europea. Se é certo que no século XII, contaba Xervasio de Tilbury que á terra dos duendes chegábase por un camiñobaixo a terra e o seu contemporáneo Xerardo de Gales ou Barri nos narraba a viaxe o subsolo de Elidor seguindo a uns ananos sobrenaturais, non é menos certo que xa nos textos mitolóxicos irlandeses se nos da conta da vella división, fundacional do mundo, coa separación entre os homes mortais que quedaron co mundo sobre a terra e as xentes do Alén que se foron retirar a vivir baixo as lagoas, ou os montiños, ao Alén. A descrición dun mundo sobrenatural subterráneo no folclore actual das distintas rexións europeas non é por tanto, nin pode ser, nova, nin recente, ou contemporánea senón simplemente a forma actual, a supervivencia ben entendida, duns arquetipos míticos moi antigos e que, reinterpretados e refeitos mil xeración; o vello sobre o novo, o pasado pagan sobre o presente cristián, seguiron, en parte aínda seguen, vivos configurando a memoria popular ata o día de hoxe.Este elemento de alteridade do popular e dos mouros en canto ser sobrenatural a marxe, que non encaixaba na tipoloxía ortodoxa cristiá de anxo ou demo dará lugar a toda un serie de versións na tradición popular que se moven entre a demonización aberta, unha caracterización ambigua e a medio camiño como “pagáns”[1] que serían, ou outros caracteres que de cote se escapan desta descrición e que mostran dentro da tradición oral unha concepción máis ampla do mundo sobrenatural, na que as vellas figuras míticas atopan agora acomodo, perdidos os seus trazos persoais e os seus vellos nomes, cobrando unha nova vida, unha segunda vida, agora como mouros, dentro dunha autentica mitoloxía popular oficiosa e en parte oposta a mitoloxía oficial de cristos, virxes e santos varios. Non mellor nin peor simplemente distinta. -A descrición do trasmundo. Un tradicionais do mundo dos mouros a pesar dos intentos eclesiásticos e do seu caracter subterráneo, distan de reflectir os caracteres dun mundo infernal ou negativo; aínda e cando dende unha óptica cristián elo sería lóxico, o situarse ambos baixo a terra. Así aparte da recorrente descrición como un mundo cheo de riquezas por todas partes (pentes de ouro, restrelos de ouro, etc.) e mesmo con trabes do mesmo metal, as referencias do mundo dos mouros e dos seus conxéneres no folclore doutros países da area atlántica, coinciden en caracterizar antes ben a este por un estado de festa, onde os mouros preséntanse cantando e bailando ledamente: Outro día indo unha muller cas ovellas e levando o can, que tiña un axouxo colgado do pescozo, o can deu en correr, arriba e abaixo pola croa, e meteuse por unha porta, que había alí aberta, e despois de tres días foi sair o río Limia, por baixo dos Baños de Bande ... E a muller cando se meteu o can pola porta, sentía, dentro un gaiteiro e moita xente que bailaba i entón acercouse e víu que os bailaríns eran xigantes. Dita concepción do mais alá asociado o festín e a música, atopámola tamén no folclore das Illas Británicas. Así nunha versión escocesa da lenda de Deirdre e Naoise, transcrita no XIX, podemos atoparnos con fadas que tocan musica dentro do montiño no que o protagonista apoia a cabeza a xeito de almofada para durmir. Unha ambientación musical de certo non moi distinta de certo a que dicían os veciños do castro dos Vicás (Narón) cando contaban que polas noites se oía facer musica aos mouros aló no castro. O gales Gautier Map, falaba asimemso no s. XII dunha lenda escoitada no seu país natal e na que un nobre tras perderse na fraga atopa a medianoite unha casa da que oíu que saía moita musica e risas, e na que dentro había tres mulleres moi altas bailando, das que logo sabería eran mulleres do alén (Gwarg Annwn). Igual asociación dos seres feéricos coa musica podémola atopar sen irnos tan lonxe, e tamén en época medieval, no galego Vasco Da Ponte o cal refire o falar sobre dun dos membros da liñaxe nobre dos Moscoso, unha historia que podemos considerar como a máis antiga descrición no caso galego do noso actual folclore de mouros: Este Alvaro Pérez duro poco y, según fama, entrando en la coba da Coruja a buscar un gran tesoro por consejo de un freire que era gran nigromante, y llevando consigo treinta escuderos y peones muy enforçados, y ante ellos muchas achas encendidas y troncones muy grandes de roble y cordas longas amarradas en la entrada de la coba con estacas, y la gente bien armada, y entrando por la coba adentro, hallaron aves tan grandes que les daban muy grandes golpes en las caras, y anduvieron asta llegar a un gran río caudal, y vieron del otro cabo dél gentes estrañas, fermosas, ricamente vestidas, tañendo instrumentos y viendo grandes tesoros. Pero tubieron tan gran miedo al río que no lo osaron pasar; y todos de un acuerdo dieron vuelta, más el freyre deçía: “Adelante, adelante, que no es nada”. Y ellos no lo quisieron creer. Y entonces salió tan grande viento que les apagó las achas. Y en tan buen día, quando se pudieron salir, dio por ellos un aire emponçoñado que no salieron del año con vida, y el freyre luego perdió la vista de los ojos. A descrición desas gentes estrañas, fermosas, ricamente vestidas evoca inmediatamente, na cabeza de quen coñece as tradicións populares, as descricións da fermosa aparencia dos mouros, e seres feéricos do imaxinario popular europeo, de pel clara e cabelos loiros ou roxos, e fermosa fascia, no seu mundo cheo de riquezas de musica e de lecer. E mostra ou ao menos deixa albiscar o alongada que é a sombra do folclore mal chamado “contemporáneo” en canto se escarva un pouco debaixo de estructurais e aparentes superficies. Unha longa duración da que, citando a Vicente Risco, habería que darlle gracias ao pobo como “transmisor –que foi- inconsciente do pasado”, a través dun moi consciente presente, no que o vello atopou acomodo sobre o novo, sobrevíndolle, e o mito deveu lenda para encher as noites, e as cabezas de moitas xeracións de nenos e vellos. ¿Que é senón o que significa tradición?, aquelo que traducimos inconscientes de entre o pasado, aquelo que levamos tras nos, o vagar dos séculos e constitúe, en resumo, a nosa expresión como cultura, o patrimonio, e, a fin de contas, a nosa contribución as novas xeracións e o futuro. O noso herdo e a nosa débeda para con eles e cos que virán. -ALONSO ROMERO, F: “Las mouras constructoras de megálitos: Estudio comparativo del folclore gallego con el de otras comunidades europeas.” Anuario Brigantino nº21, 1998. -ÁLVAREZ PEÑA, A: Lliendes de Chena. AYDA, Oviedo. -D´ARBOIS DE JUBAINVILLE, H: El ciclo mitológico irlandés y la mitología céltica. -BRIGGS, K.: The fairies in English tradition and literature. Londres, 1989. -DAVIES, S: “Mythology and oral tradition: Wales.” In Green, M.J.: Celtic World. Londres, 1996. -GÓMEZ SOUTO, L e TENREIRO, M: “Os que viven baixo terra” Ao Pe da Lenda. Diario de Ferrol, 3-07-1999 -LECOUTEAUX, C: Enanos y elfos en al Edad Media. Palma de Mallorca. 1998. -O´HEOCHAIDH, S e MAC NEILL, M: Fayry Legends from Donegal /Síscéalta ó thir Chonaill. Dublin, 1977 -LOPEZ CUEVILLAS, F E FRAGUAS, A: “Los castros de la tierra del Saviñao.” In Congreso arqueológico nacional. Zaragoza, 1955. -LLINARES GARCIA, M: Os mouros no imaxinario popular galego. Santiago, 1990. -PENA GRAÑA, A. X.: Narón un concello con historia de seu. Vol I. Santiago. -POKORNY, J: Cancioneiro da poesia céltica. Vigo, 1989.. -RISCO,V: “Da mitoloxía popular galega. Os mouros encantados.” Nós nº43, 1927. -RISCO, V: “Etnografía: cultura espiritual.” In Otero Pedrayo, R: Historia de Galiza. Vol I, Buenos Aires,1962. -TENREIRO, M.: “Os mouros notas sobre a pervivencia do mito no folclore” Anuario Brigantino, nº 25, 2002. [1] Ou mesmo “anxos caidos”, demasiado bos para o inferno pero ainda malos para o ceo, sobre a teoría das fadas como “anxos neutrais”.
Bibliografía
No hay imágenes relacionadas.
Comentarios
Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.
Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.
O das cidades asulagadas é un tema fascinante que dá por si solo para un tema aparte. Non é so polo san Xoán que sonen as campás, senón tamén polo Nadal (caso da cidade de Alcaián en Coristanco ou da Antioquía da lagóa Antela o lago Beón, na comarca da Limia). Momentos solsticiais.
Os habitantes, mouros na lagóa de Carregal, Baluros na de mítica Verial ou Veria de Cospeito (ademáis adoraban á serpe Saavedra), ou adícanse á caza da balea (¿confusión baluros-baleeiros) na lagóa de Carucedo, ou eran "xentes do galo" no caso da Antioquía de Antela.
Outro detalle interesante é que sempre se salve unha serea, unha muller transformada en serea (cidade de Duio), ou unha princesa como serea (lagoa de Carregal), unhas señoras encantadas (Veiga do Real, Abadín), ou... unha moza de cabelos louros e peite de ouro (Cova do Rei Cintolo).
:)) O cristianismo afúndeas e sálvase a moura. :))
PD. Todos os datos, sacados do Diccionario de Seres míticos Galegos, de Cuba e Reigosa.
crougintoudadigo25 de jun. 2008Humor celta. Ella reteja el cielo "Que é de bóveda", con piedras que le amontonan los niños, subiéndolas por el "Arco da Vella". Así evita que el cielo se desplome sobre nuestras cabezas (Pena) ....
Salud y Gloria cara Uma
es muy interesante lo de la intensificación.supongo que tiene que ver con el hecho de que en el mundo de los muertos todo sucede al revés.Que es un mundo paralelo pero inverso al de los vivos.
crougintoudadigo25 de jun. 2008Hay 5 comentarios.
1