Autor: Xabrés da Teixeira
sábado, 17 de noviembre de 2007
Sección: Toponimia
Información publicada por: xabres
Mostrado 40.567 veces.


Ir a los comentarios

"Cortello" de lobos

De cómo coger un lobo vivo, con las manos.

Escribe aquí el primer bloque de texto de tu“CORTELLO DOS LOBOS”

(O  como coger un Lobo con las manos)

 En el pueblo de Lubián, sede del ayuntamiento del mismo nombre, en lo que ahora se viene llamando la Alta Sanabria, existe una curiosa construcción, desde tiempos casi inmemoriales, que tiene este nombre: “O CORTELLO DOS LOBOS”.

 Yo, he tenido el honor y el placer de conocer a D. Felipe Lubián, carpintero, molinero, labrador y por ende padre de la familia Lubián Lubian, el cual en alguna tarde de otoño, en el corral de su casa, y al “agarimo” de una rayola de sol, un torrezno asado y una buena jarra de vino, elaborado con uvas de Toro, nos contaba sus aventuras como molinero y sobre todo gran conocedor del rito de coger los lobos en el “cortello”.

 El “cortello” es un recinto circular, excavado en la ladera de la montaña, por encima del pueblo de Lubián (tanto el gentilicio como la toponimia se confunden), cerrado por un muro de piedra de más de 3 metros en la zona baja del mismo y aproximadamente cinco e la mas alta.

 Cuando se barruntaba, que el lobo rondaba la zona, en busca de comida, normalmente ya casi en el invierno, pués en las sierras ya no quedaba ganado, el cánido se acercaba a los pueblos, y solía “achagar” y comerse los “rixelos” y algún que otro perro de caza. Evidentemente los mastines no se atrevía con ellos, sobre todo con los formidables mastines leoneses, protegidos con las “carrancas”, entonces como decía se procedía al intento de captura del enemigo de los pastores. (Hoy las cosas han cambiado, tanto para el lobo como para los pastores, ya casi no quedan ni de uno ni de otros)

 Para capturarlo, se introducía dentro del “cortello” un “rixelo”, año o cabrito, que por su edad y al echar en falta el calor del rebaño, o de su madre, se dedicase a balar durante la mayor parte de la noche, con el fin de que el lobo, atraído por sus balidos, intentase cogerlo para comérselo.

 El lobo una vez localizado, el pobre “rixelo”, no se lo pensaba mucho y saltaba al interior del “cortello”, lo que no sabia era que aquella seria seguramente, la última vez que comiese un cabrito, o cordero.

 Una vez que el lobo daba cuenta del animalito, como es lógico, éste dejaba de balar, señal para los del pueblo de que el depredador estaba dentro.

 Entonces con lazos, estacas, y “horquillas” de madera, capturaban al hambriento animal vivo, que era de lo que se trataba.

 Aquí comenzaba la segunda parte del ritual, pués una vez capturado el lobo, durante unos cuantos días, se lo llevaba en casi procesión por todos los pueblos de los alrededores, para que los habitantes de los mismos, colaborasen en el mantenimiento del “cortello” y su muro.

 Esta tradición ya debe hacer unos cuarenta años que ha desaparecido, aunque al “CORTELLO DOS LOBOS”, depuse de su restauración, está apto para su uso, aunque creo que ya no hay “rixelos”, para introducir dentro, y lobos deben quedar muy pocos.

 Si alguna vez pasáis por la autovía de la Rías Baixas, justo entre las portillas del Padornelo y La Canda, y si no lleváis mucha prisa, merece la pena desviarse hasta Lubián, os encontrareis con gente muy acogedora que os enseñará el “Cortello”, algo de nuestra historia etnográfica, que está en vías de desaparición.

 Un cordial saludo

 artículo


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 Onnega 17 de nov. 2007

    Xabres, estuve en Lubián y vi el cortello, que me gustó mucho. El muro por fuera no alcanza más que unos centímetros para que el lobo pueda entrar de un pequeño salto, por dentro en cambio sí tiene esos 3-5 m porque el hueco está excavado en pendiente, así no puede salir. He perdido todas las fotos que tenía, pero te dejo unas que encontré en la web de Pueblos de España http://www.pueblos-espana.org/castilla+y+leon/zamora/lubian/galeria-fotografica/


    http://64.251.21.117/pueblos/fotos/00004537.jpg


    (C) Adolfo Martínez

  2. #2 xabres 17 de nov. 2007

    Gracias Onnega por la aportación, yo también tenia fotos del lugar, pero fiel a mi mismo, no sé donde las tengo. Creo que el dia que consiga ser ordenado, será justo tres días después de que no tenga remedio.
     Me gustaría saber si alguien más conoce algo parecido.
     En Sanabria se habla de ellos, pero a la hora de querer verlos no existen, Creo que ya sólo quedan en el recuerdo de los "viejos".
     Un cordial saludo.

  3. #3 arenas 17 de nov. 2007

    Conozco dos loberas, una en perex (Burgos) y otra en Galicia, creo que cerca de Camariñas o Muxia, en una playa donde hay un cementerio de ingleses, de un naufragio antiguo, las tumbas ya no tienen cuerpos, los reepatriaron. Esta noche subo alguna foto.

  4. #5 Llug 17 de nov. 2007

    Hombre, Servan, no te digo yo que no, pero ese cortello se hizo en aquella no tan lejana época en la que mucho más penoso que la destrucción de la naturaleza, era que te quedaras sin el único medio de subsistencia que tenías... y otra vez a pasar hambre.

    Añado aquí otro tipo de construcciones, los "cortinos" que en el suroccidente de Asturias se utilizan para evitar que los osos devoren los "truébanos", colmenas que fabrican los lugareños con troncos de árbol.

    http://es.geocities.com/a_mimadre/arte_cultura.htm

    http://ketari.nirudia.com/64

    Salud

  5. #6 xabres 17 de nov. 2007

    Gracias Arenas por tu aportación, es muy interesante por lo que se ve en la foto el foso esta muy bien conservado, de todas formas espero que no cace ningún lobo.
     Lo mismo digo Onnega, los artículos que aportas son verdaderamente interesantes, y como sucede muchas veces nuestros amigos de Portugal, en éstas cosas van por delante de nosotros y me alegro por ellos.
     Servan espero que ya se pueda hablar en pasado de la captura de los lobos. Aunque cuando los pobladores de estas zonas los hicieron, seguramente había mas que en la actualidad, y solo eran trampeados, en las cercanías de los pueblos.
     Ahora con protecciones oficiales, cada vez hay menos, y lo que es lamentable es que las autoridades den permisos para cazarlos como deporte??.
     En la sierra de la culebra, en Zamora, que es el lugar donde queda una de las poblaciones mas importantes de la península del Lobo Ibérico,  en el pueblo de Villardeciervos, se subastaron, para su caza tres cabezas del dichoso animal, y por lo que sé, se han matado alguno mas. ESTO YA NO ES PARA DEFENDER GANADOS!.
     Un cordial saludo a todos.

  6. #7 xabres 17 de nov. 2007

    Onnega se me olvidó comentar lo del nombre Lubián, que parece de origen suevo, Lo digo tal como me lo contaron. También en el propio lugar. se me comentó su parecido con Lovaina, pero de emparentarlo con lobo, nunca lo he oído.
    Llug, cuando estaba escribiendo entró tu comentario, que solo lo vi mas tarde. El tipo de construcciones "truebanos" tambiénexistió, por la provincia de Lugo, en León y en Sanabria y creo que en alguna parte de Ourense. Aunque parezca mentira por la zona de Sanabria, durante el primer cuarto del siglo pasado se habían visto Osos por la zona. En el Ayuntamiento de Lubián e el pueblo de Hedroso, hay un gran barranco con los laterales graníticos, en la cuenca del ríoTuela, que se llama "A Fraga da Osa"
     Saludos

  7. #8 ragel 17 de nov. 2007

    El Chorco de los lobos que hay muy cerca de Caín, en Picos de Europa.



    Comentabais lo de las subastas de lobos en Villadeciervos, pagan hasta 18.000 € por animal.


    En la Sierra de la Culebra. Por una parte el lobo recibe una estrecha vigilancia, el negocio (muchos millones deja la caza), por otra, cuando los pastores autoctonos sufren perdidas por ataques de lobos, no son tan rapidos los medios para facilitar las indemnizaciones, y a veces prefieren renunciar a las ayudas por los daños ocasionados. Si hablais con algún pastor que haya sufrido ataques de lobo, haber que os cuenta. Los chorcos han sido un sistema eficaz para no sufrir al lobo en el mismo pueblo o aldea.

  8. #9 Pedrarias de Almesto 17 de nov. 2007

    ¡Válgame San Huberto, lo que hay que oír! perdónenme sus señorías las interrupción. Maravilloso tema el que ha sacado a colación el Sr Xabrés. El mundo del lobo es fascinante para muchísima gente y no digamos para los cazadores, entre los que me incluyo. Del "cortello" me enteré por boca de Tono Valverde hace la tira de años. Tono Valverde, fundador de Doñana, fue el biólogo que escribió un libro fantástico que se llama "Los lobos de Morla". Tengo tantas cosas que decir, que creo que no voy a poder decir más que unas cuantas. ¡Cómo que hay pocos! Que se lo digan a los ganaderos de Zamora que están arrendando fincas en Cáceres para traerse los rebaños porque el lobo no les da paz ni sosiego. La recuperación del lobo en Castilla-León y en las sierras centrales (Guadarrama, Navacerrada, Gredos...) es tan evidente que la actual moratoria sobe su caza no tiene pies ni cabeza. Además, entérense de algo: Si quieren que una especie desaparezca, déjen de cazarla. La caza controlada aporta el dinero suficiente para guarderías y terrenos donde las espcies medran y crían....Bueno, esto es tan largo. Si quieren otro artilugio-trampa para lobos no se pierdan el chorco que hay entre Posadas de Valdeón y San Caín. Atentamente les saluda.

  9. #10 ragel 17 de nov. 2007

    Acerca del Chorco de Posadas de Valdeón:


    "... Esta ingeniosa trampa se utilizó desde los inicios del siglo XVII para capturar a los lobos que diezmaban la cabaña ganadera del Valle de Valdeón, dándose la última batida en los primeros años de la década de los cincuenta. La palabra "Chorco" significa cavidad en el suelo o fosa.El motivo de su ubicación en la falda del Monte Corona, obedece a varias razones: Se halla al borde de un gran bosque, donde los lobos, acosados por los monteros, buscaban refugio; está situado en el fondo de un valle cada vez más angosto y en los alrededores se localizan varios "invernales", construcciones donde el ganado pasa el invierno y cuya presencia atraía al lobo.Conforme iban acercándose los vecinos al Chorco, los "buscas" iban acorralando al lobo hacia los terrenos de la trampa; uno de ellos se apostaba en lo alto de un otero ,para divisar los movimientos del lobo y haciendo sonar un cuerno dirigir el avance de los "buscas". Dentro del bosque y adosadas al chorco se instalaron dos largas empalizadas de algunos cientos de metros y de metro y medio de altura, que convergían en forma de embudo hacia el hueco abierto en la cara posterior del Chorco, única entrada a la mortal trampa.Dentro ya el animal en el recinto de las empalizadas , cada cierta distancia se encontraban "los choceros", paisanos escondidos en pequeños chozos hechos de ramaje, que permanecían en silencio, para que cuando pasara el lobo por delante de ellos, asustarle y hacerle pasar por delante del siguiente chozo y así sucesivamente, de manera que el animal no pudiera retroceder. Los tres últimos "chozeros", ya cerca de la embocadura, estaban provistos de venablos o "chuzos", con los que obligaban al lobo a entrar al Chorco, "siendo necesario que estas tres puertas sean ocupadas por individuos enérgicos".Los "enramadores" tenían la misión de cubrir el Chorco con ramaje débil, para que los lobos no advirtieran el peligro.
        Una vez la presa en el interior del Chorco, se le mataba allí mismo con los chuzos, o bien se le sujetaba el cuello y el lomo con grandes horcas de madera desde lo alto para ponerle un bozal de hierro. Acto seguido era conducido por los pueblos del Valle para que todos pudieran verlo antes de darle muerte.
        Más tarde, la piel, en pública subasta, se vendía y con ella se iba a pedir por todos los Concejos de la Comarca"

  10. #11 Abo 17 de nov. 2007

    Es curioso, que la
    palabra RIXELO no la contempla ni el Drae ni nuestros diccionarios “Xerais da
    Lingua” ni el de Franco Grande, “Diccionario Galego-Castelán”.  Parece ser que en Galicia era una medida como
    podemos ver en:    


    http://www.edugaliza.org/inicio/aulas/mates/metro/17

     
    “Rixelo Nas zonas de pastoreo por contrata servía para
    contar as unidades animal-día que o pastor tiña a cargo  

     
    1 vaca/día= 10 rixelos

    1ovella/día=1 rixelo

    1cabra/día=1 rixelo.

    O pastor recibía un día de
    manutención por cada 7 rixelos.

    Como nota de interese
    empregábase un pau (a tarxa ou talla) con inicisións para levar a
    contabilidade.”

    Puedes, una vez más, recurrir al
    tan socorrido texto de A. Moralejo Lasso (1977) pp137/143 y allí el artículo:
    <<FOGIUM LUPALE>> Y SUS ACTUALES DERIVADOS GALLEGOS.  Muy importante, como siempre, lo que nos
    cuenta el ilustre profesor.

    Puedes entrar en: “Forum
    Gallaecia” y alli el artículo: “O lobo ten que seguir existindo na Gallaecia”,
    por un tal Andrade. (....el de Celtiberia.net?).

    Como sé, Xabres, que eres de la
    zona y eres un andarín de armas tomar, te cuento una anécdota que me/nos
    ocurrió no hace tanto tiempo por los montes de La Grova y en una ladera del
    pico más alto o “Grova”.  Estábamos
    buscando los límites antiguos de Belesar con Oya.  Un punto “O Cortelliño”. 
    Localizamos lo que creíamos ser este punto del límite ya que muchas
    veces se emplean las mámoas como puntos referenciales y creimos que una pequeña
    mámoa (cortelliño), que nos pareció ser, podría ser el punto esperado. 

    Bien, es muy posible estemos
    acertados con nuestro rollo, pero meses más tarde, y aquí ya no recuerdo bien
    la fuente que es una de las Revistas de Estudos Minóranos (si interesa la busco
    que la tengo por aquí detrás) un artículo que hablaba de este cortelliño con
    los muros que le acompañaban en los laterales y frente y que dentro de él se
    introducía un cabritillo para reclamo del lobo, es decir un caso más de los
    muchos FOXOS que tenemos por Galicia.. En Belesar “A costa do Foxo”.  Esos foveas lupales o como se diga.

    Yo es que del lobo no tengo
    palabras, ya se que nada o poco tiene que ver pero ya hace muchos años que mis
    perros fueron siempre pastores alemanes, siempre perritas, son...distintas.  

     

     

  11. #12 arenas 18 de nov. 2007

    Lobera de perex, Burgos. La foto es de la parte final, con las paredes muy juntas y paralelas entre si pero la pared de la izquierda se abre mucho a partir de lo que se ve en la foto; es de paredes convergentes y foso cuadrado (el foso es la parte de abajo tapizada de verde), en la pared de la izquierda de la foto hay una puerta más arriba y entre las dos paredes, hay algunos  semicirculos de piedra para protección de los cazadores. Es tal y como dice el artículo que ha enlazado Onnega.


     Lobera de <span class='resaltar'>per</span>ex


    Foxo do lobo


    Foxo do Lobo, playa de Reira, Camariñas. Es del mismo tipo que la anterior pero sus paredes o lo que queda de ellas tienen mucha menor altura. En ésta las paredes se abren muchísimo ya desde el principio, con lo que no hay manera de meter las dos en una foto.


    Las dos loberas o foxos tienen un escalón, (una pared del mismo foso) que supongo haría saltar al lobo y caer de lleno en la trampa.

  12. #13 arenas 18 de nov. 2007

    Conozco otra lobera en Navarra, al lado del dolmen de Octopasaje en Aralar, pero estaba llena de matorral y no le hice foto.

  13. #14 Onnega 18 de nov. 2007

    Otro curro sanabrés, en Barjacoba, muy parecido al de Lubián. Inserto la foto esperando que no le parezca mal a la persona que la tomó, que no figura quién es (puede que Marina Carracedo, autora del artículo).


    http://www.freewebs.com/barjacoba/curro.JPG


    Xabres, me pareció conveniente desenredar la etimología de Lubián-lobo porque yo sí que la oí. Me parecen más correctas la del nombre de posesor en genitivo (Lubiani), o la que prefiero, un hidrónimo *LUB-:


    "*LUP-, *LUB-, *LUBIA, *LUPA, que han dado lugar a una serie de nombres que se han asociado etimológicamente al animal ‘lobo’ por la homofonía, etimología popular y reinterpretación, pero que están muy lejos de tal equivalencia, como expuso Luis Cortés: Lubien (río de Polonia), Luba (Lituania), Lupja (Rusia oriental), Lubiesca (Silesia), Lubina (Chequia), La Loubliére (Francia, afluente del Cher), Lupow (Pomerania), Loban (este de Rusia), Lobe (lago y río de Letonia), etc.11. Álvaro Galmés expone también numerosos ejemplos en España: Fuente’l Lobo (Castellón), Lop y Lopera (Huesca), Lobeira (Coruña y Lugo), Llobregos (afluente del Sagre), Llobregat (río de Barcelona), Guadalupe y Guadiloba (Cáceres), Guadalupe (río de la provincia de Teruel), etc" en Casillas Antúnez, Riolobos, un caso más de tautotoponimia.


    Saludos


     

  14. #15 xabres 18 de nov. 2007

    Pedrarias de Almesto: Yo también soy, o era, cazador. Unica y exclusivamente, a rabo, y en las montañas de la Alta Sanabría, donde las perdices, son barqueras. El año pasado todo mi botín fue una perdiz, éste todavía no me he estrenado. Andando de caza he visto algunas veces el lobo, jamás le tirado, lo mismo que a zorros, corzos y similares.

     Ragel : Gracias por la interesante información sobre los “chorcos” “chuzos” y “enramamientos”, no dejéis que se pierdan estas palabras.

     Abo : La palabra “rixelo”, la he sacado sobre todo por que está a punto de perderse del habla cotidiana, y que puede perder su sentido: o lobo entrou no magote, achagou rixelos e liscou.  

     El lobo aparte de ser un ser totémico de nuestros antepasados, casi siempre fue mal visto, no en vano era el que le producía perdidas a los ganaderos (no tanta como se decía). Ahora su persecución no tiene razón de ser, bajo mi punto de vista.

     Si Bethoben tuviese la boca más rasgada, seria casi lobo, eso si algo gordo.

     Por cierto en el Puente de Sanabria, hay un puente romano o casi, y unas chuletas de vacuno de muerte.

     Arenas : ¿No me digas que, tanto la lobera de perex como la de Camariñas, no son unas verdaderas obras de ROMANOS?.

    Un abrazo a todos.

  15. #16 ragel 18 de nov. 2007

    Es


    Buscando sobre Chorcos, he encontrado en el libro “Costumbres asturianas” de C. Cabal; el  capitulo “Entre el “caleyu” y el “xorco”:


     


    “….se valen de esta caza todavía para acabar con los lobos, varios pueblos de monte de León, y los que ya no la emplean, aún saben de los pozos de otro tiempo: Los pozos, xorcos, o fosas, indefectiblemente se cubrían de una “corona” de ramas; de una “corona” de ramas con las puntas hacia dentro, y sujeta con piedras por fuera. Encima de una tabla, bien arriba, y debajo de las ramas, balaba como cebo un cabritilla…y él iba hacia el cabritilla a toda prisa, buscándole entre las ramas, sepultándose luego en las profundidades de la fosa.


    El xorco en personname w:st="on" productid="la Corona">la Coronapersonname>, repitámoslo…..Cerca de Vegarienza, de León llámese a un promontorio Las Coronas, sin que quiera expresar esta palabra que allí se coronaran nuestros reyes. Lo que quiere decir, a buen seguro, es que en aquel lugar hubo una “croa”, la “corona” gallega, que es el castro. Un castro debió haber en personname w:st="on" productid="la Corona">la  Coronapersonname>, y acaso la vieja ermita que es hoy una oración que sube a Dios en busca de claridades, fue “por aquellos tiempos” un santuario en que iban plegarias a los manes a la búsqueda de caza…


     Y bien, cómo se llaman estos “xorcos” en que se cogen lobos , en León?


    “Calechos”-esto es, “caleyos”.


     


    El capitulo es mas extenso, habla también sobre la “caza del oso” en el “xorco”, si lo vierais interesante lo reproduciría. El libro es de 1931.


    cribe aquí (borra esto).

  16. #17 Abo 18 de nov. 2007

    Llug, ya tuve varios pastores alemanes y el mio (la mia, mejor dicho) es exáctamente igual a la foto que nos indicas.  La foto del lobo no soy capaz de verla, no me abre el servidor.  No es conozca mucho a los lobos, al margen de los que hay en los zoos que suelen encontrase muy desmejorados, solamente me encontré en el monte dos veces con él y te diré que no me gustaría repetir la experiencia, tiene una mirada fija y penetrante que te deja tieso, no es coña.  Claro que hay difencias entre un pastor y un lobo (bueno, no creas que muchas) y me estaba refiriendo a esos pastores "cruzados" no al de "peregri" (como la mía). Te pongo otra foto de Bethoben que para mi tiene más parecido con un lobo que con un pastor (con mi pastor); la cola del lobo es como la de Bethoben y la del pastor llega a escaso un cm del suelo, las orejas del pastor son más grandes y no siempre "jichas", las del lobo siempre erectas y triangulares más recortadas y respecto al hocico, lo que comenta Xabres, más afilado y con respecto a las miradas, me quedo con la de mi perrita que parece que me habla con una simple mirada, la del lobo....si te da tiempo, escapa.  Por el monte cuando ves esos potrillos recien muertos, da la sensación de que el lobo te está observando. Ofrecen respecto pero nada más, para mi es un animal noble, ataca cuando tiene hambre, totalmente lógico...te acuerdas que hicieron los hombre en los Andes cuando un accidente aéreo?.


    Efectivamente, Bethoben se encuentra un poco grueso y es debido a que todos los vecinos del pueblo le dan comida.  Hace una vida muy extraña y solitaria, segun cuentan, desaparece y aparece.  Para mi es un cruce con lobo, si lo tuvieseis delante ya cambiaríais de opinión.


  17. #18 Llug 18 de nov. 2007

    A diferencia de los osos (más bien osas con oseznos) y de algunos perros asilvestrados, los lobos no atacan al hombre a campo abierto (otra cosa es que estén acorralados). Eso sí, el susto que te pegan si te cogió la noche en el monte no te lo quita nadie, sobre todo si se ponen a aullar y te van acompañando por el camino a distancia. Esto es por lo menos lo que cuentan los aldeanos en Asturias. pero, a pesar de saber que no atacan al hombre, la gente no los quiere, por los ataques al ganado. Tal vez si las ayudas por los daños llegaran como debieran la opinión cambiaría.

    Aquí tienes más fotos de lobos:

    http://es.wikipedia.org/wiki/Canis_lupus

    Salta a la vista que Bethoben tiene un poco de cruce.... de perro ;-)

    Salud

  18. #19 Abo 18 de nov. 2007

    Que cachondo eres, amigo Llug:   "Salta a la vista que Bethoben tiene un poco de cruce.... de perro ;-)"


    Al fin..........todos son Canis.


    Tienen muy mala prensa y claro los vecinos no los quieren porque les birlan los pocos o muchos animales que tienen.


    Me acuerdo de Felix R. de la F. la temporada que vivió entre una manada de lobos.  Son muy nobles y no atacan al hombre y eso que dices de si se encuentran acorralados...son peligrosos, ¡lógico!, ya lo decía aquella frase latina: "lupus galeatus est".


    Xabres, respecto al puente romano de "El Puente de Sanabria", lo estuve observando un buen rato y no le encontré nada de romano, bueno es una opinión nada más.  Si tienes una foto puedes subirla.

  19. #20 Onnega 18 de nov. 2007

    Una forma de dar con más es localizar topónimos como los que se recogen en el artículo que mencioné, pero sobre todo el topónimo Armada, que era el nombre de las trampas de muros convergentes. El Libro de la Montería de Alfonso X detalla dónde se encontraban las armadas, lo tenéis digitalizado en la Universidad de Sevilla: Libro de la Montería. Allí viene un precioso grabado de una trampa y lo que cazan es un jabalí, es del Libro III, cap. XXIV http://fondosdigitales.us.es/public_books/746/372218_high.jpeg


    Otras técnicas que describe son la montería a buitrón (sistema de foso) y la del lobo a alzapié http://fondosdigitales.us.es/public_books/746/372262_high.jpeg 


    Claro que me gusta la montaña Xabres, pero muy acompañada, sino me da miedo. El lago lo he visitado, en invierno, como tiene que ser ;) Gracias por el dato de Porto, que no conocía.

  20. #21 Pedrarias de Almesto 18 de nov. 2007

    Xabres: No sabes cómo te envidio. Yo, por sentir cerca al lobo sería capaz de hacer trato con Belcebú, tanto me fascina. Mi padre cazó una loba en los años cuarenta. Y yo ¡ni haberlos visto siquiera! Bueno, de todo hay en esta Hispania nostra. Yo cazo todos los años un montón de perdices de verdad (¡nada de granja, por favor!) y a las liebres ya ni le tiro. Dicen que el lobo ya ha pasado el Duero, camino del sur. Espero sentirlo cerca algún día, antes de largarme al Elíseo. Un saludo, amigo.

  21. #22 Onnega 18 de nov. 2007

    Corrección de error en mensaje 27, donde digo alzapié es alazapié.


    Más sobre fosos gallegos: el foxo o couso de O Incio, de paredes convergentes, tiene como mínimo 1000 años, según deduzco de "et inde ad illam scriptam super Onitio, et inde ad fogium Lupalem" (año 1082).


    http://www.terra.es/<span class='resaltar'>per</span>sonal6/xose4776/foxo002.jpg


    (C) Xosé, http://www.terra.es/personal6/xose4776/


    Se encuentra en un estado lamentable: O foxo dos lobos do Incio, cinco anos á espera da rehabilitación

  22. #23 Pedrarias de Almesto 19 de nov. 2007

    Onnega: Con permiso y tras saludo cordial. Alazapié, puede que sí, pero alzapié también. El alzapié es artilugio antiquísimo para cazar todo tipo de alimañas; por lo menos alzapié en castellano. Supongo que el Alfonso X que dices es Alfonso Onceno el autor del "Libro de Montería" ¿no?; porque el Sabio es el de Las Partidas y el autor de las cantigas en gallego. Qué tema tan sugestivo ¿verdad? Tono Valverde recorría de noche la sierra de la Culebra, pero con la escopeta cargada. Con eso en las manos no hay miedo a nada. Saludos.

  23. #24 xabres 19 de nov. 2007

    Abo: El puente romano en El Puente, está en la salida, si no me equivoco, hacia Villarino, yo tampoco creo que sea romano, sinó románico,. Aunque lo de romano lo oí en  Puebla.

     Cromlech: es francamente impresionante la estructura del foso de Valderredible. Lástima que la reconstrucción no se ajuste al entorno y al paisaje.

     Pedrarias: Espero que el lobo, llegue a tus dominios, solo te rogaría una cosa: dispárale con una cámara fotográfica, o intenta hacerte amigo de alguno y ya verás, como no es tan fiero.

     Onnega: O foxo do Incio heche de libro de texto. He estado en la zona y no lo había oído mencionar, y eso que a los paisanos casi los confieso. Espero que lo reconstruyan, pero con algo de mejor criterio que el deValderredible.

     Un abrazo para todos.

  24. #25 Abo 19 de nov. 2007

    Con el permiso de todas sus señorias, la frase que más me "ha tocao" de todo lo que vengo leyendo por aquí, que quiere decir mucho.

    Es:

    .... "Espero que el lobo, llegue a tus dominios, solo te rogaría
    una cosa: dispárale con una cámara fotográfica, o intenta hacerte amigo
    de alguno y ya verás, como no es tan fiero."

    Con permiso del autor, la hago mia, si no cobra mucho, claro.

  25. #26 Pedrarias de Almesto 19 de nov. 2007

    Ilustres contertulios, amigo Xabres: Nunca dispararía contra una loba, un lobo joven o sobre uno indefenso; pero si con el permiso de la autoridad "competente" me permiten cazar un lobo "machoviejo", ya les digo que estoy por el trato con Mefistófeles. Hipérboles aparte, les puedo asegurar que para mí "venare non esto occidere"; pero si pudiera cortarle la huida tras el punto de mira de mi superpuesta del 20...¡Señor! Espero no herir la sensibilidad de los amigos de Celtiberia. ¡Es la caza! Un saludo.

  26. #27 xabres 19 de nov. 2007

    Hpato: Obrigado po-lo seu apontamento.
     Me alegra mucho, ver por este pequeño, digamos homenaje a los lobos, y sus antiguos perseguidores, que creo que no eran tanto.
     En la región Trasmontana, del parque de Montezinho, creo que todavía queda alguno, y en esa zona no hace más de 150 años que todavía se vió algún oso. O meu abo dixit. quiero decir que mi abuelo ya hace unos cincuenta y tantos años que ha muerto.
     Abo : está vuesa merced, autorizado a hacer buen uso de la frase, solo tendrá que pagarse unos habones con oreja, en algún punto de la Sanabria.
     Pedrarias de Almesto : estoy convencido de tu bondad con estos cánidos, si los llegas conocer, te darás cuenta de su "honestidad", y del poco favor que le hacen las leyendas.
    Si cazas con una escopeta del 20... no eres un depredador.
     La caza es muy bonita, ¡deja cazar a los perros, eso si acompañando-los, y si puede ser solo mejor! Aunque no mates nada, merece la pena.
     Un saludo a todos. 

  27. #28 Labrego 19 de nov. 2007

    Sí que hay lobos, muchos más de los que parece. Hace muy poco mataron un poni a menos de 20 kms. de los Cantones coruñeses. Y el lobo sí ataca al hombre, escogiendo a niños, ancianos y mujeres. Hay bibliografía que lo acredita y en Galicia el último caso en la Península tuvo lugar en Rande (Ourense), en los años 70 del pasado siglo. Recomiendo la lectura de "El Cazador Gallego con escopeta y perro", de 1833, del betanceiro Froilán de Troche y Zúñiga, en el que se relata la plaga de lobos que asoló Galicia después de la cruenta guerra que los paisanos tuvieron con los franceses hasta echarlos a patadas, y durante la cual los lobos se aficionaron mucho a la carne humana.

    Yo los he observado en varias ocasiones y he visto muchas veces el resultado de sus ataques (lo cual no me solivianta, toda vez que es un carnívoro que necesita comer). La naturaleza es cruel, es pura vida y muerte, sin sentimientos, y en esto el lobo es uno de sus máximos exponentes. No hay buenos ni malos.

    El lobo es un animal que me fascinaba, pero a medida que lo he ido conociendo de primera mano (nací en Galicia pero no en zona lobera) lo he ido desmitificando. Al contrario que en el caso del jabalí, que es un animal valiente y que casi siempre va de frente, el lobo es muy cobarde y solamente se muestra valiente cuando sabe que está en clara ventaja.

    Lobos sí, por supuesto, pero en lugares remotos donde causen el menor número de problemas posibles (porque ocasionan muchos).

  28. #29 Pedrarias de Almesto 20 de nov. 2007

    Xabres: Tu magnánimo concepto del "bichu" es admirable, pero no puedo compartirlo. ¿Has leído el libro que cité de Valverde, "Los lobos de Mora"? Hay mil casos de ataques del lobo, y no sólo para calmar el hambre. De todas formas yo le levantaría un monumento enorme en medio de la península por la cantidad ingente de charlas y escritos  que ha provocado en nuestra común historia.


    Claro que no soy predador...cazo, y mato para comer lo que mato, o para aprovechar su piel (las zorras). La del 20 es muy eficaz, no creas, y sus cartuchitos con bala, terribles. Hay un fraile en León (espero que viva aún) que fe pastor en su adolescencia en la zona del Teleno y me contó historias fascinantes del lobo. Tiene un libro precioso..por cierto ¿a quíen se lo dejé?. Un saludo.

  29. #30 Servan 20 de nov. 2007

     Sí, la caza es fascinante, somos animales cazadores.pero en estos tiempos de extinción de la biósfera, hay que tener cuidado de no contribuir a la desaparición - en este mundo - de una especie, como ocurrió con una paloma migratoria en el país vasco.
    Leo en las noticias que los barcos nipones se aprestan a viajar a la Antártida, donde seguramente matarán las últimas ballenas jorobadas para comérselas. Tienen pésimo gusto.
    ¡Pobres, indefensos hermosos animales¡
    En Chile se hacían corrales para atraer a los cóndores y luego matarlos a palos.
    ¡Qué hermoso era verlos planear los cielos cordilleranos¡
    Matar un animal a palos es innoble e indigno de un caballero.

  30. #31 ragel 20 de nov. 2007

    ¿Como se protege el lobo en la sierra de la Culebra?.


    Prohibiendo las antiguas batidas de los pastores.


    Subastando los lobos a cazadores caprichosos, creo que la carne de lobo no es muy sabrosa.


    dando de comer al lobo en la reserva


    Con estas tres acciones que toma la administración, nos encontramos con un aumento de la población lobuna, una ampliación de la territoriedad de la especie, y pasan cosas como este invierno pasado en Villarino tras la Sierra (Zamora), un pastor sufre el ataque de los lobos y pierde 25 ovejas y 3 mastines. Son lobos de la reserva pero el pastor se las ve negras para cobrar las ayudas(no se si llego a cobrar algo).


    Avisado queda el pastor: ¡¡¡cuidadín con tocar un lobo!!!.

  31. #32 Pedrarias de Almesto 20 de nov. 2007

    ¿Veis?...ya se formó la distriba: lobo bueno, lobo malo. Y así llevamos siglos. Serván, tienes toda la razón, pero hay casos y casos. Disparar a especies en peligro es cosa de imbéciles y delincuentes, pero hay especies tan abundantes que por abatir unos cuantos ejemplares no se daña el equilibrio natural, ni toda esa pamplina del cambio de la biosfera del ilustre Al Gore. ¡Esos nipones fieros! Otro tercio: Me cuesta crer que Lubián no tenga que ver con lupus. Ese topónimo y en es sitio... yo juraría que sí.

  32. #33 xabres 20 de nov. 2007

     Cuando inicié mi comentario sobre “Os Cortellos de Lobos”, no creía que llegaríamos a hablar de su conservación o no, de si es bueno matarlos o no porque diezman los rebaños etc.

     Como he repetido varias veces en este foro, soy natural de La Alta Sanabria, he vivido allí mis primeros veinte años y puedo decir que por los años cincuenta, en el Ayuntamiento de Hermisende, había mucho ganado lanar y cabrío, probablemente más de ocho mil cabezas en todo el Ayto. De ganado vacuno, seguramente habría mas de mil cabezas, podríamos dar la cifras exactas, recurriendo a la estadística oficial pero no creo que merezca la pena tanta exactitud.

     En el país vecino, Portugal, más o menos lo mismo, en los pueblos limítrofes, como Moimenta, Montouto,A França, Zeive, etc. eran de unas características similares.

     Cuando el lobo, le “salía” a un pastor era noticia rápidamente y no siempre se llevaba algo.Todos los pastores iban acompañados por magníficos perros, Mastín Leones, y perros portugueses, tales como los de A Serra da Estrela y en menor medida el “Can Leboreiro”.

     Con cierta frecuencia, moría un animal grande, o pequeño, de algún tipo de enfermedad, o por otras razones, entonces el cadáver quedaba en el monte, o si moría, en el pueblo, era arrastrado al monte, pues en un par de días desaparecía comido por los lobos.Saneaban la zona.

     Había quien le armaba grandes cepos para cogerlo, cosa que casi nunca sucedía, los cazadores daban batidas juntándose de varios pueblos, y también con poca eficacia. Y en alguna ocasión algún individuo poco informado, intentaba matarlo cebando trozos de carne con “esternina”, que lo único que conseguía era matar alguna raposa y media docena de perros, y alguna rapaz.

     En realidad había un cierto equilibrio entre ganaderos y lobos.

     El problema surge, cuando se empieza a despoblar la zona rural, se hacen las nuevas vías de comunicación, que le cortan algunos pasos, y seguramente, cuando las autoridades deciden protegerle, creo que con muy poca fortuna. Pués si se protegen en algunas zonas en  perjuicio de los labradores, y luego se dejan cazar, por no se sabe muy bien porque y los ganaderos cada vez que le matan un animal, se las ven y se las desean para cobrar la indemnización, pués es que algo no está bien hecho, por parte de quien corresponda.

    Hay mucha literatura con relación al lobo, pero no siempre objetiva; a raíz de todo esto he estado leyendo algo sobre el tema, y me he encontrado con cosas como las que dice Gasto Phoebus en su conocidisimo Libro de la Caza, que relata la caza en el siglo XIV, y cuando habla del lobo y del oso, dice un montón de inexactitudes, tales como que comen a los niños, a los viejos, que son traidores, incluso cuando habla de su época de cría, no se ajusta para nada a lo que hoy conocemos de este animal, pués lo presenta como un ser egoísta que le quita la comida a las crías, cosa incierta, porque si fuera así ya había tiempo que se habían extinguido.

     Ultimamente el lobo es acusado de cosas que no hace, pués para su descrédito, existen rondando las grandes ciudades camadas de perros asilvestrados, que mucha gente confunde con lobos. A veces estos perros son verdaderamente peligrosos, pués éstos al hombre no le tienen miedo ni respeto ninguno.

     Al lobo no debemos ni santificarlo ni demonizarlo, es un animal salvaje y si lo domesticamos deja de ser quien es.

     En una aldea de  Tras Os Montes, no hace mucho un paisano crió un lobezno, porque habían matado  a la madre, y se convirtió en un estupendo animal de compañía, todavía hay cruces de lobo y perra. pero aquello ya no era un “lobo”

     No sé, creo que es posible la existencia del lobo y del ganado, también hay que pensar que ahora, el ganado queda solo en el monte, y esto facilita que los mas débiles puedan sercomidos por el mismo.

     Creo que en la tierra hay cosas mas peligrosas que los lobos, seguramente caminando en dos “patas” y no por eso los cazamos.

     Intentemos conocerlo, y saber que necesita comer, que le indemnicen bien a los ganaderos, pero ¡carajo!, no los cacemos, pués no nos queda la disculpa de comer su carne.

  33. #34 Pedrarias de Almesto 20 de nov. 2007

    Ilustre Xabres de Teixieira: No te doy la lata más. Me gusta tu tierra un montón. Recuerdo unos vinos en la Taberna de las Ánimas, en Puebla de Sanabria en muy grata compañía, en fin...Lo lamento, pero como se me ponga a tiro un "viejo", aprieto el gatillo. Me gustaría sentir bajo mis pies la piel del lobo, como sentí, de niño, la del que cazó mi padre. Un saludo cordial.

  34. #35 xabres 20 de nov. 2007

    Amigo Pedrarias, Nunca me das la lata, al contrario, es un placer. No me gustaría ser misionero del lobo, intento defender algo en vías de extinción.
     Espero que alguna vez podamos un tomar un buen vino de Toro o de la Tierra del Vino, y si puede ser en Sanabria, aunque yo vivo en Vigo, y si los vigueses no se molestan ya me considero de los dos sitios al 50 %.
     He seguido con interés tu Introito, pero no me atreví a intervenir.
     Yo también fui monaguillo.
     ¡Coño, que viejos vamos!.

     Un cordial saludo

  35. #36 Pedrarias de Almesto 20 de nov. 2007

    ¡Pues claro que sí! y además si voy a Vigo te invito a unas "xoubas" con ribeiro o alvariño en casa de Elicio (¿existe aún?). ¡Y tan viejos! pero como dice Miguel Delibes: "¡Hemos vivido!". Brindemos, aunque sea en Internet, por ese magnífico animal que tanto nos ha entretenido la vida. Coño, monaguillo también...Dominus vobiscum...et cum spiritu tuo. Un saludo. 

  36. #37 arquidioniso 20 de nov. 2007

    Si lo permiten, al cónclave de monaguillos me sumo con mis felices años en la Compañia, pero yo brindo con tequila. Habremos de proclamar la Encíclica titulada:"In vinum bonum"

  37. #38 arquidioniso 20 de nov. 2007

    No me invitaron, pero me invito. Gracias y salud.

  38. #39 Labrego 21 de nov. 2007

    ¿En vías de extinción, xabrés? Me parece que no tienes ni idea de lo que estás hablando. El poni lo mató un solo LOBO, y si alguna vez nos coincide, te explicaré porqué lo sé al 100%.

    No te dejes engañar por la burremia ecolojeta, si quieres saber de qué va un tema del monte, escucha a los que no salen de él.

    Ni los padres ni la niña de tres años de Rande, devorada por una loba que estaba criando a sus cachorros hace más de 30 años seguramente compartirían contigo muchos razonamientos. El lobo no es un animal para tomarse a broma, y mucho menos es un perrito faldero.

    Muchos antiguos niños-pastores del interior gallego te podrán contar muchas cosas sobre el lobo...

  39. #40 xabres 21 de nov. 2007

    Amigo Labrego, gracias por recordarme que non teño nin idea do que falo.E probable que teñas razón. Nacin na primeira metade do seculo pasado, nunha aldea de As Frieiras, fun con as vacas, con as ovellas, fun cazador e son-o, teño una pequena casiña na zona, falei eiqui de miña conexion con Tras Os Montes, pasei fame fisica e sobrevivin. Cando eu era rapaz iase co gando non se deixaba solo. Teño uns cantos anos as miñas costas, e cando falo de algunha cousa non o fago senon estou seguro. Nunca oin en mais de medio seculo, nada con relación a un lobo que se comera ou matara xente. Estate a falar alguen que ten a casiña de seus pais na zona donde existe a mais grande reserva de lobos da peninsula. Eu non defendo o lobo porque si, senon porque él, ti e masi eu temos dereito a vivir, e non ser acusados de aquelo que non fixemos.
     Dende eiqui desexote todo aquelo que ti desexes para min.
     Unha aperta.

  40. #41 Pedrarias de Almesto 22 de nov. 2007

    Vaya hombre. Estábamos a estas alturas del asunto entreteniéndonos con el hecho de un pasado común (monaguillos) para algunos de los contertulios lobunos...y tercia ahora el señor Labrego removiendo la pertinaz dicotomía "lobo bueno/lobo malo". Bien, cada uno es muy dueño de pensar y opinar lo que quiera, y no voy a repetir mi opinión; con lo cual, señor Labrego, tiene usted razón, y también la tiene mi colega Xabrés da Teixeira, con lo cual aquí en paz y después en gloria. Voy a escribirle a nuestro amigo Arquidioniso, a ver si es veraz eso de recopilar las memorias "monaguillescas" de algunos de nosotros. Sería encantador juntar media docena de relatos memorísticos de aquellas experiencias de sacristía. Pax vobis.

  41. #42 arquidioniso 22 de nov. 2007

    Verum est


    Pedrarias de Almesto...ya hay patrocinio...un bienaventurado de esos que hacen cualquier cosa por alcanzar el paraíso, me deposito su confianza y unos pesos. Algunas indulgencia de cartón y listo. De que se hace, se hace.


    Y mira...¿De que lobos habremos de cuidarnos?


    Cuidemos a los lobos y no esperemos que sean como aquel animalillo de Gubbio frente al Seráfico Francisco...eso solo en las Florecillas sucede. Aquí y ahora, lo cierto es que por las mil sinrazones que se quieran, nos estamos acabando unos a otros. Ni quien dude. Cuidar las memorias cotidianas y personales es ese mismo acto de caricia con la historia. Los "grandes temas" nacen de las naderías de diario. Dios me libre de levantarme un día, con la mirada puesta en el horizonte, enredado en una sabana y declarar hazañas y empresas casi artúricas, importantisimas para la humanidad...mi mujer me saca a la calle con todo y toga y corona de laurel.


    Es bueno convencernos de que somos absolutamente innecesarios, que los panteones están llenos de gente importante. Y de que los lobos aullan todavía.


    Saludos a los cofrádes y revivamos la memoria.

  42. #43 Pedrarias de Almesto 22 de nov. 2007

    Arquidioniso, Xabres y un servidor, Pedrarias, rememoraremos nuestra adolescencia de altar y sacristía (¿Cuántos folios per cápita, Arquidioniso?). A ver si se animan dos o tres celtibéricos más que hayan ayudado al pater a misa in illo tempore. Estamos a la espera. ¿Itae misa est?

  43. #44 arquidioniso 22 de nov. 2007

    Cofrades...con cinco o seis folios per cápita se puede armar algo de polendas.


    Más las ilustraciones aquellas de los libros de devoción, al estilo de los libros del misterioso G.M.Bruño, algunas fotografías y parafernalia de la época, y un buen diseño tipográfico y editorial, debe darnos una obrita digna de reposar los años en algun estante. De no ser por que la usemos para todo...me gustaría agregar algunas hojas en blanco, por aquello de las notas de último momento. Que por otra parte siempre es divertido escribir sobre lo escrito.


    Eso de hacer libros tiene su quever. Le mandaremos unos a Propaganda Fide para el nihil obstat.  Manos a la obra y pronto les presentaré el diseño. Le he dicho a Xabres que habremos de incluir algunas anécdotas de cocina y recetas de esos tiempos, para dar la nota jocunda y de manduca. Además de amenizar , ilustra a estas generaciones tan minimalistas que son todo mini y malistas.


    Agradezco y celebro la confianza

  44. #45 xabres 23 de nov. 2007

    Amigos Pedrarias y Arquidioniso, estamos en ello, como dijo alguien.
     Espero que este fin de semana pueda mandarlo.
     Al mismo tiempo animo a otros que hayan vestido alguna vez el ROQUETE, a que también nos cuenten.
     Creo que Abo también insinuó algo.
     VENGA, ÁNIMO
    .
    Los mundos venideros, nos están esperando.

     Que no sea para apalearnos.

     Saludos cordiales

  45. #46 xabres 26 de nov. 2007

    .Ha caído en mis manos un tríptico de la Asociación Carballos da Sementeira y escrito por David Pérez López, con el titulo:

    OS FOXOS DO LOBO

    PATRIMONIO ETNOGRÁFICO

    XURÉS-GERES

    GALIZA/PORTUGAL

    Transcribo:

    SITUACION

    Marco privilexiado, na raia Seca entre Galiza e Portugal, abranguindo as terras galegas do Val do Limia e as portuguesas de Miño e Tras-os-Montes. Os foxos concentranse nas serras que forman o Parque Internacional Geres-Xurés e arrededores, sendo a maior concentración de foxos do lobo do mundo. A desbordante riqueza etnografica e historica destas serras ven dada pola intensa humanización que sufriu desde a Prehistoria, onde os galaicos cultivaron a terra, recolectaron os froitos do bosque, cazaron e prazticaron unha extensiva gandeiria de montaña.

     Os foxos da zona galega do parque non son os mellor conservados, ogallá que este triptico sexa o 1º paso para unha futura posta en valor e aproveitamento turístico dos mesmos, como reflexo da arquitectura monumental e inxenio medievais.

     Para visitar as mellores mostras do fenomeno foxo en Portugal , cunha conservación espectacular,dirixidevos ao concello de Montalegre e visitade os foxos de Avelar, Parada de Fafiao, nun fermoso percorrido polo val do rio Cávado.

    HISTORIA

     Os antecedentes dos foxos atopamolos na prehistória, cando os cazadores abrian buracos no chan disimulados con polas e xestas para atrapar as presas. Estas técnicas perfeccionanse, e cara o século X aparecen referencias textuais de grandes foxos do lobo espallados polas serras. Monumentais obras nas que participa toda a aldea empapada de un elevado espirito comunitario.

     A Batida do Lobo: Do mesmo xeito que para a construcción e mantemento do foxo; na batida corrida ou montaria medieval do lobo, participaba toda a aldea. Un representante de cada casa,obrigatoriamente tiña que participar na batida, dirixida polo Monteiro Maior, nomeado polo Señor das terras, e frecuentemente encabezada por clérigos. No despregue final, participan cabaleirias, cans e os veciños e veciñas provistos de latas, caldeiros, cornos e outros aparellos barullentos. Batendo o mato con aixadas e gadañas ata facer sair ás alimañas, con moito ruido e berros ian encamiñando a presa cara o foxo, onde agardaba varios homes por riba dos muros. Abatido o lobo, armábase unha gran parafernalia de trasladoque remataba nunha festa con gaitas, baile e comida. O animal expuñase varios días na aira da aldea e ás veces mesmo se lle facia un xuizo.

     Fenómeno Lobo; O lobo, converteuse desde o Neolitico, no maximo competidor da especie humana e polo tanto no seu maior inimigo; asi se perseguiu, humillou, maltratou sen ningún tipo de clemencia. Séculos enteiros de lendas, contos, persecucións, morte e veleno, contemplan a unha das criaturas mais miticas da historia da humanidad.

     Antes do cristianismo, o lobo tivo a categoria de Deus en moitas culturas europeas, e na Galiza venerouse á Reiña Lupa. Na Idade Media, o lobo, adquiriu condicións máxicas e sobrenaturais, e asociouse ao demo e a bruxeria, todo alimentado pola presenza dun ser maléfico e ruin chamado Lobishome, que incrementou a sua demonización. Hoxe as poboacions lobunas retroceden, pero ainda seguen provocando certo arrepio nos corpos dos campesiños da Galiza rural.

    OS FOXOS

     Son os vestixios arqueo-etnográficos que as sociedades rurais agro-pastorís idearon para cazar lobos. Parece producirse a partir do ano 900 a eclosión aequitectónica do fenomeno, como reflicten os documentos dos mosteiros. Os principais tipos de foxo son: simple, de cabrita e de converxencia. O 1º é o mais universal e antigo, consiste nun buraco no chan disimulado con polas e xestas. Os outros dous, mais inxeniosos, son exclusivos do Noroeste Peninsular, non aparecendo referencias orais nin escritas deles en ningunha outra rexión do mundo.

     Foxo de Converxemcia: Está formado por longos muros de pedra irregular disposta linealmente en seco. As paredes, que abranguen as dúas vertentes dunha vagoada, vanse estreitando regularmente ladeira a baixo, tipo funil, para rematar nun pasadizo estreito que desemboca nunha construcción circular de reducido diametro (4 m.) e fondo variabel cunha pequena porta para retirar á victima. A lonxitude das paredes, varia desde 200 m. Até máis de 1000. O máis grande do mundo coñecido atópase na Serra do Soajo (Arcos de Valdevez-Portugal), e mide máis de dous kilómetros. Äs veces, na entrada dos foxos aparecen pequenos muros circulares, chamados esperas, onde se agochaban os cazadores.

     Foxo Circular ou de Cabritilla: Construcción circular pétrea, de aparello irregular, coroada con lousas planas sobresaindo cara ao interior, chamadas capeas. A altura das paredes sobrepasa os dous metros e o diametro dos foxos oscila entre 30 e 60 metros. No interior colocábase unha cabra como reclamo para o lobo, que atraido polos berros caia na trampa. A mañá era axusticiado polos veciños da aldea máis cercana.

     ROTEIRO DO FOXO DE CORBELLE

      Saíndo da vila de Bande, pasando por  Corbelle, chegamos ao alto das Catro Cruces, onde unha pista arranca á esquerda cara á Pedra Fita das Catro Cruces, fito prehistórico é mediaval. Seguindo entre un espeso bosque de piñeiro roxo (silvestris), atopamos A Mota, gran túmulo funerario megalitico que dentro conserva unha cámara de pedra onde hai 5000 anos enterraban aos mortos; logo de 1 km. Situámonos no comenzo do foxo do lobo. As frondosas carballeiras do alto Cadós, agochan lobos, porcos bravos, teixugos, corzas e unha inxente cantidade de fauna salvaxe, sempre vixiada pola penetrante mirada da Aguia Real.

     SERRA DO LABOREIRO

      Amplitude e silenzo transmite esta espectacular serra, onde centos de cabalos, vacas e cabras pastorean semi-ceibes desde o Neolítico. No horizonte recórtanse as mámoas, que forman unha das concentracións megalíticas mais elevadas de Europa. Petroglifos, pedras fitas, vieiros, pinturas e foxos, complementan o grandioso legado histórico arraiano.

     ROTEIRO DO FOXO DE GUENDE

     Desde o fondo da aldea de Guende, no concello de Lobios, ascendemos por un antigo camiño de carro ata o foxo de cabrita. O camiño atravesa a Raia ao pé do pico de Fontefria, chegando a aldea portuguesa de Pitoês das júnias; atrás quedan: os currais de Fontefria e  o milladoiro onde no ano 1502 finou o abade do Mosteiro de Santa Maria, Gonçalo Coello, atrapado nunha intensa nevada. Entre maio e Xuño poderemos observar multitude de flores entre as que destaca a endémico e precioso Lirio do Xurés.  

     CURRAIS DE FONTEFRIA

     Desde tempos históricos os pastores que na primavera-veran suben co gando cara a serra, pola noite refuxian os rebaños en currais para defenderse do lobo e eles dormen en chivanas: canstruccións primitivas de grandes bolos de pedra, recubertas de terrons para illar da calor e do frio.

     Texto, deseño : David Pérez López

     Edita: Asocioación Cultural Carballos da Sementeira

     Colabora :Xuta de Galicia –Conselleria de Cultura e Deporte.

    Dado el interés divulgativo, que creo será del aprecio de muchos Celtiberos, intentaré escanear el folleto, sobre todo por los mapas que incluye, para mayor informacion.

     Saludos a todos.

  46. #47 alevin 02 de dic. 2007

    Vaya, como siento no haber podido entrar antes en este foro. Yo tambien he conocido el ya mecionado "Chorco" de Valdeón, que goza de una estupenda salud en cuanto a conservación, pero quería abundar, sobre todo, en eso de ir por lo puweblos con el animal...Esa costumbre la conocí en mi niñez, pero no ya solo con lobeznos, sino con zorros y otras "alimañas", que eran cazadas(o compradas a cazadores) por mendigos y paseadas por todos los pueblos pidiendo de casa en casa con bastante éxito, por cierto.


    A propósito, yo tambien fuí monaguillo......Deo gratias.


    Paz y bien

  47. Hay 47 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba