Autor: Andrés Pena G. & Alfredo Erias M.
domingo, 28 de octubre de 2007
Sección: Artículos básicos para iniciarse
Información publicada por: Anfus
Mostrado 42.145 veces.


Ir a los comentarios

Arqueólogos Gallegos Descubren el Origen de Breogán

Este traballo nace co achado de André Pena de que a fíbula de Braganza pertence ó contexto galaico-lusitano ó representar un Hércules Oghmios en forma de guerreiro celta. E continuou cando Alfredo Erias atopa un texto de Aristóteles que di que as Columnas de Hércules se chamaron antes "Columnas de Briareo".


Arqueólogos Gallegos Descubren el Origen de Breogán (y una pequeña tomadura de pelo con la exposición del broche de Braganza del Museo Británico en el MUSEO ARQUEOLÓGICO NACIONAL).

 Esto al menos es lo que se podría desprender de la lectura de esta completa investigación cuyo encabezado reproducimos:


 O ancestral Camiño de peregrinación ó Fin do Mundo: na procura do deus do Alén, Briareo / Berobreo / Breogán / Hércules / Santiago...


ANDRÉS  PENA  GRAÑA & ALFREDO  ERIAS  MARTÍNEZ




 E a rexión de onde vén o céfiro e a da posta do sol habítana os celtas. (Éforo de Cime, Fr. 30 b 5, ca. 350 a.C).


Sumario:


 Este traballo nace co achado de Andrés Pena de que a fíbula de Braganza do Museo Británico pertence ó contexto lusogalaico ó representar un Hércules Oghmios en forma de guerreiro celta. E continuou cando Alfredo Erias atopa un texto de Aristóteles que di que as Columnas de Hércules se chamaron antes "Columnas de Briareo", e identifica este antigo deus indíxena (logo adoptado polos gregos como un Hecatónquiro, xigante de cen brazos e cincoenta cabezas) co Berobreo do Facho de Donón, fronte ás illas Cíes. É a verdadeira historia de Berobreo/Breogán. Amosábase así claramente a existencia dun antiquísimo camiño de peregrinación que levaba ós finisterres atlánticos e, particularmente, ós de galicia. Porque galicia era para os antigos o Fin do Mundo, mesmo o Outro Mundo, que quedaba despois do río Limia, que identificaban co Lethes ou río do esquecemento (ó que se negaban a pasar as tropas de Décimo Xunio Bruto). galicia era a meta do Sol, o lugar da súa morte, o último avatar dos deuses solares antes de afundirse no océano para resucitar despois e volver a iniciar o ciclo.


I.- INTRODUCIÓN


 A gran atracción de galicia para os pobos antigos do continente europeo e do Mediterráneo non se debía unicamente á sona dos seus metais (ouro, estaño...), con ser isto moi importante, senón a unha crenza arraigada no máis fondo dos sentimentos da vella Europa. A Nosa Gallaecia (a forma Gallaike  presente xa no s. V a. C., unha vez, na obra de Herodoto e nun poeta médico do s. IV a. C -López Férez-, é moito máis antiga que a forma Kallaike) era o fin do mundo, o Finis Terrae, lugar onde morría o Sol e onde a antiga Xeografía Sagrada situaba a porta do Paraíso. E as Augas Santas das praias dos nosos finisterres atlánticos, chamadas aínda na Idade Media "arenas Paradisi", acubillaban os portos benditos onde embarcaban as ánimas dos europeos no psicopompo Navío cara a illa marabillosa dos Ben Aventurados.


 galicia, a atalaia pola que descendía ó mar o Sol a tomar a súa barca, e a onde conducía o camiño das estrelas (a Vía Láctea), foi na antigüidade considerada a antesala do Alén e un importante lugar de acceso ó Outro Mundo. A mitoloxía grega concibía o Alén, os Campos Elíseos, como o Paraíso das virtuosas almas que, logo de beber no río Lethes, esqueceran o seu paso polo Inferno. O río Lethes era unha das portas ó Paraíso, pero, onde estaba? Para os autores antigos grecolatinos non había dúbidas: ese río do esquecemento estaba en Occidente, no fin do mundo coñecido, en galicia, e era seguramente o que hoxe coñecemos como Limia, perto de Xinzo de Limia (Ourense), onde se situaría a entrada, por conseguinte, ó mundo dos mortos.


 Era algo universalmente aceptado na Europa Antiga, insular e continental. Lugar cargado de referencias a contextos psicopompos e a ameazas, este río Limia/Lethes, a fronteira que separaba o mundo dos vivos do lugar onde residían as ánimas (Silio Itálico, I, 235-6; XVI, 476-77), obrigou ó xeneral romano invasor Décimo Xunio Bruto (no 137 a. C.) a espirse, a atravesa-lo, el só, a nado, e logo a chamar ós soldados, un a un polo seu nome. Este episodio, lonxe de ser unha mera anécdota, tivo moita transcendencia: as portas da Gallaecia non soamente daban entrada a unha terra paradisíaca, senón tamén ó mundo celta dos mortos.


 O inspirado pola Galiza foi un medo sagro; unha inquedanza do alén, un terror relixioso. Deiquí a singolaridade do trunfo de Décimo Junio Bruto: un trunfo envolveito en todalas formas e ritos acostumados, mais, en esencia, a festa dun vencemento da morte (Otero Pedrayo, 1962).


 

El artículo completo en:

Más informacióen en: http://www.andrepena.org/historiador/


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 coso 12 de oct. 2007

    La gente no venía a galicia para ver el sol esconderse en el océano,pues es una imagen que se puede observar desde otros puntos de Europa como Bretaña,Irlanda,o mismo, era una imagen habitual en el Mediterráneo,en los viajes entre la península itálica e Hispania,era habitual observar como el sol se escondía aparentemente en el mar.Luego ese efecto óptico se podía ver en muchos lugares conocidos.


    Que galicia era un extremo del mundo conocido.Por supuesto.Mientras en Africa -Egipto gobernaba el dios RA,galicia estaba gobernada por el dios BREO,el dios de la lluvia y del viento,galicia era atractiva porque era el lugar de Europa por donde entraba el viento y la lluvia,englobados ambos bajo el dios Breo.


    galicia,era la puerta del Paraíso,porque era lugar de llegada habitual de gentes del norte desde el bronce final.Según la cosmología clásica ,el Paraíso eran las tierras Medias entre África(calor) y Europa(frío).Es decir:Grecia,Roma-Sicilia e Hispania.Luego el valor simbólico del Pórtico de la Gloria era como puerta al paraíso terrenal según la cosmología clásica,  que empezaba a partir del Tamaris(barrera del septentrión))hacia el sur.


    Es la teoría de la simetría según la cosmología clásica,el Mar Negro se corresponde con el Golfo de Vizcaya;Grecia ,Turquía,Roma-Sicilia e Hispania se corresponden con las tierras Medias,con el paraíso terrenal ,y África(calor) y Europa (frío) son los extremos,al sur y al norte.


     

  2. #2 coso 12 de oct. 2007

    Las relaciones culturales entre galicia e Irlanda - Britania se remontan al Bronce Final.Ahora, establecer equivalencias linguísticas entre ambas regiones es muy peligroso,pues,en galicia el sustrato prerromano tiene raíces mediterráneas mientras que en Irlanda  y Britania,el sustrato linguístico prerromano tiene raíces europeas.Tanto galicia,como Bretaña e Irlanda son tierras extremas ,donde se mantuvo el sustrato prerromano,excepto en galicia,que se perdió por su posición estratégica comercial durante época romana.(vamos que sufrió una romanización intensa).

  3. #3 lucusaugusti 13 de oct. 2007

    El autor en sus conclusiones:


    "4) Claramente, o ancestral camiño de peregrinación ós finisterres galaicos, isto é, ó Fin do Mundo, foi para os antigos, a viaxe ó lugar onde morre o Sol e se embarca para as Illas dos Benaventurados, a viaxe tralo ronsel solar que algún día terían que facer as súas ánimas. O Camiño de Briareo / Berobreo / Breogán / Hércules... do pasado pagán non se perdeu no tempo e continuouse no mundo cristián co Camiño de Santiago, un santo que, ligado á Vía Láctea, cumpre tamén as funcións dun antigo deus solar. E mesmo nos seus avatares (batalla de Clavixo) semella imitar o ethos heroico do espíritu ancestral. "


    El Sendero de Jano, el "Callis Ianus", es el antecedente del Camino de Santiago.
    El Códex Calixtinus que se atribuye al Papa Calixto II posee varias claves para iniciados. Los monjes de Cluny con ese nombre cristianizan un camino antiguo de enorme poder y tradición que recibía el nombre en latín de “Callis Ianus”.
    Forma compuesta por dos nominativos, Callis: sendero y Ianus, Jano.


    El origen de esta tradición la podemos encontrar en el Summer. El Sendero de Anu. El viaje hacía el conocimiento.


    www.callisianus.info


    7) Consideramos, por último, como reacción á empobrecida arqueoloxía galega de xestión de circunstancias, a necesidade de deseñar un planeamento estratéxico arqueoetnolóxico galego, que priorice os estudos e escavacións naqueles lugares susceptibles de seren santuarios de peregrinación: cabos, puntas e promontorios con vistas á posta do Sol sobre a inmensidade do océano (se hai unhas illas por medio, mellor). E que se priorice o estudio arqueolóxico do mobiliario, do inmobiliario e do inmaterial dos roteiros que conducen ata os santuarios. Porque se o resultado é o previsible, axiña poderiamos deseñar con máis fundamento o mapa das peregrinacións antigas ós finisterres de galicia e, dese xeito, entender mellor as crenzas ancestrais de boa parte de Europa. Este planeamento daría sentido amplo e fondo, en definitiva, ó gran fenómeno histórico do Camiño de Santiago e á etnoxénese da propia Europa, que non é nova. Sería tamén de grande axuda para dotar de contidos á Cidade da Cultura en Compostela, co apoio de Bruxelas. Nin que dicir ten que, dun plan semellante, de tanta transcendencia, non só caberían beneficios culturais, senón tamén económicos, por outra parte tan necesarios para galicia."


    Muy buena propuesta. Apunten esta ruta por el paralelo latitud Norte: 43º.03'30''N.


    Iniciamos el camino en ARCO (7º.15'00''w) la entrada al territorio sagrado de las "Terras do Miño". Parroquia de Freixo. Cádavo. Lugo.


    Para continuar por: Castroverde, Garabolos, Friol, Sobrado, Cimadevila, Restande, Santa Comba, Baíñas y Cabo Touriñán.


    El sendero de Jano está trazado con escuadra y compás, instrumentos dados por el díos de la ciencia a los hombres antiguos, es a través de estos instrumentos como debe identificarse la ruta antigua, pues con ellos fue trazada.

  4. #4 Brigantinus 16 de oct. 2007



    Sobre el tema de Breogán, parece ser una elaboración muy posterior. Pereira González ha estudiado el tema en profundidad. Copio-pego una intervención suya en otro lugar de esta web:


    1/ O personaxe e maila lenda de Breogán foron creados ex novo polos eruditos irlandeses medievais, fundamentalmente a partir de dous fragmentos contidos na "Historia adversum paganos" de Orosio. Neses fragmentos facíase mención da cidade galaica de Brigantia, da súa torre e da relación xeográfica das dúas con Irlanda e con Britania. Ese material foi o que levou á invención da figura de Breogán e da historia da construción da torre e a posterior invasión da illa polos descendentes de Míl. Hai que saliantar, polo tanto, que Breogán non existiu até que os eruditos gaélicos leron a Orosio e argallaron a lenda cos materiais que lles fornecía o escritor galaico -probabelmente durante os séculos VII e VIII.
    Porén Orosio non foi a única fonte na que se basearon. Tamén debeu de ser importante, no intre de imaxinar as relacións entre Irlanda e a Península Ibérica, unha información contida nas Etimoloxías de Isidoro de Sevilla. Alí afirmábase que o nome latino de Éire (Hibernia) procedía do antigo nome de España (Hiberia, tal e como o escribía Isidoro), debido á proximidade xeográfica entre as dúas terras. Xa que logo, Orosio e Isidoro foron as fontes fundamentais no artellamento da lenda de Breogán. E así o recoñecen todos os investigadores modernos que estudaron a formación do "Lebor Gabála Érenn": Macalister, Van Hamel, Baumgarten, Carey, Scowcroft.

    2/ É imposíbel considerar o "Lebor Gabála Érenn" como un texto que narra acontecementos históricos reais -cando menos nas partes que atinxen as distintas invasións da illa, dende Cessair até os Tuatha De e os descendentes de Míl. En troques o LGÉ é unha obra pseudo-histórica que conta feitos fabulosos, inventados por autores medievais que se baseaban en diferentes materiais (Biblia, fontes clásicas, tradicións indíxenas). A maior parte dos personaxes e dos acontecementos que aparecen no LGÉ son tan fabulosos como as dinastías troianas dos britóns recollidas na "Historia Regum Britanniae" de Geoffrey de Monmouth, ou como os míticos monarcas españois de Annio de Viterbo. Por iso resulta absurdo querer deducir a partir deles antigas relacións entre Galiza e Irlanda, supostamente representadas na lenda de Breogán.
    As relacións atlánticas entre as illas británicas e o norte da Península Ibérica en épocas prehistóricas só poden ser dexergadas e demostradas por medio da información arqueolóxica. Todo o demais son esbardalles.

    3/ Non é verdade que a lenda de Breogán se introducise en Galiza xa no século XVII. Os datos fornecidos pola historiografía da época non amosan indicios da súa presenza. É certo que algúns historiadores galegos estiveron en contacto con irlandeses no Colexio de Irlandeses de Santiago de Compostela, dirixido entón polos xesuítas. En concreto é moi posíbel que dous xesuítas ourensáns -Benito Vázquez e Juan Álvarez Soutelo- fosen mestres no devandito Colexio. E tamén é posíbel que alí escoitasen algunhas das tradicións que os irlandeses contaban verbo das relacións entre Éire e España. Soutelo, por exemplo, salientaba na súa Historia de Galiza certas semellanzas existentes entre Galiza e Irlanda: “Apoyan esta verdad, las Aldeas, Casas, Castillos, i costumbres de los naturales [de Irlanda] en las partes Mediterraneas (qe. en la Maritima no hai cosa permanente con la mezcla de forasteros) mui semejantes, como me certificò un hijo de la Isla, a las Aldeas, Casas, etc. de galicia, i no menos los sobrenombres de muchas familias propias de este Reino” (fol. 102r).
    Mais tanto Vázquez como Soutelo nunca falaron de Breogán nos seus escritos sobre a historia de Galiza.
    Estes dous autores afirmaban que os antigos galegos poboaran Irlanda e Escocia, pero empregaron para iso outros personaxes distintos de Breogán, Ith e os fillos de Míl. O principal protagonista elexido polos dous xesuítas foi Gatelo, príncipe grego casado con Scota, a filla do Faraón exipcio. Se ben a lenda de Gatelo era tamén de orixe gaélica -Gatelo era a denominación latina de Gaedhel Glas, o mítico devanceiro dos gaélicos-, dende finais da Idade Media a súa historia se diferenciara en numerosos aspectos da tradición do LGÉ, pasando a se converter nun patrimonio particular da historiografía escocesa.
    Cómpre aclarar, xa que logo, que se as lendas gaélicas estiveron presentes en Galiza no XVII, foi a través de Gatelo e non de Breogán. Este último só se incorporou á antiga historia de Galiza a partir da segunda metade do século XIX, sobre todo grazas aos escritos de Manuel Murguía.

    Se alguén desexa ler máis sobre estas cuestións, pode consultar os meus artigos publicados en "Gallaecia", a revista editada polo Departamento de Historia I da Universidade de Santiago de Compostela:

    PEREIRA GONZÁLEZ, F. (2002): “O príncipe Gatelo, fundador de Brigancia: un ‘precursor’ de Breogán na historiografía galega”, Gallæcia 21; pp. 317-343.
    - (2005): “As relacións Galiza-Irlanda na historiografía (séculos XVI-XVIII)”, Gallæcia 24; pp. 281-307.
    - (2006): "Lendas medievais sobre a orixe dos irlandeses", Gallaecia 25 (no prelo).



  5. #5 Abo 17 de oct. 2007

    No tengo tiempo y lo dejo para otro momento.  No obstante, me pregunto:


    ¿Tengo que pensar que el profesor Casimiro Torres en "La Romanización de galicia", concretamente cuando habla de: "La conquista romana de galicia" y más preciso en: "...La gran batalla del año 137, a.C" donde hace comentarios similares respecto a ese paso del Oblivionis (Lethes, Limia, Belión o como se quiera) cometió falsedad en sus manifestaciones?.


    Cierto que hay que hay que andar con mucho cuidado con las fuentes, pero es que de ciertas personas no suelo dudar y sería un verdadero desastre, que de ser cierto, donde me llevaría a no creer en nadie, ocupe el cargo que ocupe (estudios, posición, etc, etc.).


    Dice el profesor que estos relatos (esta batalla citada del -137) lo registran:


    -Ovidio ("Fastos"), Los Fastos Capitolinos, Paulo Orosio, Veleyo Patérculo, Floro, Rufo Festo, Ampello, Eusebio, Esteban de Bizancio, y hasta los Papiros de Oxyrhinco.


    Te lo agradezco, Brigantinus, ya que tus comentarios finales son claros y contundentes y supongo te has informado bien.  No obstante procuraré leerme la bibliografía que apunta el profesor Casimiro Torres antes de cundir pánico en mi y dejar de creer en personas doctas en la materia.


    Comprenderás que "es un coñazo" tener que "comprobar" todo lo que nos comentan nuestros sabios, incluso los nuestros de la Celti.


    Muy serio me parece la cosa.


    Gracias por tus comentarios y trataré, con tiempo, de investigar concretamente en el caso que presentas ya que yo mismo siempre pensé que sería sacado de algúno (o varios) de nuestros clásicos que escribieron la Historia y nunca dudé de ser "falsedad documental".


    Saludos.

  6. #6 Brigantinus 17 de oct. 2007

    Abo:


    Tranquilo ;-)... las fuentes clásicas SÍ citan el episodio del cruce del Lethes. De hecho, es sorprendente la relativa abundancia de referencias que hay a dicho acontecimiento a lo largo de la historia de la literatura romana. Si tienes a mano "galicia nos textos clásicos" de Pose Mesura y Romero Masiá, verás que no exagero. Fue precisamente ese libro el que me puso en la pista de mi último mensaje: no me constaba que en él se incluyese ningún texto de Silio Itálico sobre el cruce del Lethes (sí sobre el río, pero no sobre el cruce de Junio Bruto) Después de consultarlo, confirmé que -en efecto- no había ninguna cita relativa al cruce ¿se le habría pasado por alto a los autores? Busqué en la red una edición íntegra de la Púnica de Silio


    http://www.thelatinlibrary.com/silius.html


    Y buscando las citas, me encontré con que -en efecto- tales referencias no existían. Las citas del artículo hablan del Lethes, pero no describen el famoso episodio de Décimo Junio Bruto.


    Sobre las citas clásicas del cruce del Lethes o río del Olvido:


    Estrabón (ss I a. C. – I d. C.): Geografía.

    a) III, 3, 4:



    “Después hay otros ríos, y luego de estos, el Lethes, que unos llaman Limia y otros Belión. Y este río viene del país de los Celtíberos y Vacceos (…) este río fue el límite de la expedición de Bruto”.




     


    -Tito Livio (ss. I a. C. – I d. C.): Ab Urbe Condita, per 55:

    “Décimo Junio Bruto sometió la Lusitania con la conquista de las ciudades hasta el océano, y no queriendo (sus soldados) pasar el río del Olvido, él mismo pasó el estandarte arrebatado al signífero y así los convenció para que pasasen”.


    -Papiro Oxyrhyncos:

    Año 137: “Siendo cónsules M. Aemilio y C. Hostilio Manciano, Décimo Junio Bruto en Hispania, después de una victoriosa campaña, atravesó fácilmente el río del Olvido".


    -Apiano (s. I d. C.): Iberia, 73-74:

    “Mas desistió (Bruto) de perseguirlas (a las bandas que saqueaban Lusitania) en aquella vasta región, comprendida entre los ríos Tajo, Lethes, Duero y Baetis, todos ellos navegables (…) así llegó hasta el río Lethes y fue el primero de los romanos que se propuso atravesarlo”.


    -Plutarco (ss. I-II d. C.): Cuestiones romanas, 34:

    “Era éste (Bruto) el que atacando la Lusitania, fue el primero en atravesar con un ejército el Lethes”.





    -Floro (ss I – II d. C.): Epítome de Tito Livio, I, 33, 12:

    “Décimo Bruto, recorrida toda la costa del Océano como vencedor, un poco más allá de los Célticos y Lusitanos y los pueblos de toda Callaecia, y el río del Olvido, pánico de los soldados, no retiró sus estandartes antes de descubrir, no sin cierto miedo y horror de sacrilegio, el sol que cae en el mar y el fuego surgido del agua”.


     


    Una última cosa: el tiempo no perdona, y el libro que citas sobre la "Romanización de galicia", coordinado por Torres... quizás se ha quedado un pelín desfasado.



  7. #7 Diocles 17 de oct. 2007

    De acuerdo, puede que se produjera una "escitomanía" en la Edad Media, pero la arqueología moderna ha demostrado, de forma independiente, que culturas como la de los Túmulos y la de los Campos de Urnas llegaron hasta Occidente desde Europa oriental, y sobre estas cuestiones no hay ningún tipo de discusión, que yo sepa. También se han encontrado en las tumbas de Hallstatt arreos de caballos de estilo cimerio, habiendo sido los pueblos indoeuropeos orientales los primeros en aprender a montar a caballo. Al final resulta que la lingüística, la arqueología y las leyendas medievales apuntan todas a la misma zona como origen de la expansión indoeuropea. Y nadie cuestiona tampoco el origen escita o iranio de los persas y los aryas (ni siquiera Renfrew).

    Aún así, reconozco que el origen celto-hispánico de los gaedhel o gaélicos es un poco menos verosímil, pero no tengo dudas de que las Islas Británicas fueron visitadas en la Edad de Hierro por navegantes y comerciantes de diversas etnias que partieron del puerto coruñés de Brigantia o pasaron por él, y de ahí puede proceder la última parte de la leyenda.

    Éstos son algunos datos arqueológicos que proporciona A. González Ruibal en "Los pueblos de la galicia céltica" (Madrid: Akal, 2007, págs. 287-288):

    "...a pesar del aspecto tan particular que posee la alfarería galaica, no debemos pensar que se trata de un producto cultural totalmente aislado del resto del occidente europeo. Aunque la cerámica estampillada de otras áreas es considerablemente diferente, no deja de ser significativo que aparezca aproximadamente a la vez en distintas zonas de la fachada atlántica europea: en el centro y sur de Portugal, en el occidente de la Meseta, en Bretaña y en Inglaterra. En ocasiones, la extraordinaria semejanza de los motivos obligan a pensar que existe un contacto entre las distintas zonas: éste es el caso de una estampilla que ha aparecido en Bretaña y en las Rías Baixas (...) La organización de los motivos en frisos corridos, a veces con SS entrelazadas que se han identificado en yacimientos bretones, resulta también muy similar a lo que encontramos en el noroeste de la Península. De hecho, la forma predominante con decoración estampillada en Bretaña es una urna con pedestal (...) parecida a las que se registran en el norte de galicia y Asturias y que se han denominado Borneiro A"

  8. Hay 7 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba