Autor: p.arizabalo
lunes, 20 de agosto de 2007
Sección: Toponimia
Información publicada por: p.arizabalo
Mostrado 26.234 veces.


Ir a los comentarios

Toponimia de Valcarlos (Luzaide), Orreaga, Roncesvalles

Topónimos desde 1071 hasta el siglo pasado

Toponimia de Valcarlos (LUZAIDE) según el ANUARIO DE EUSKO-FOLKLORE 1969-70, TOMO XXIII.


Se nos ofrece un listado de unos 500 topónimos desde 1071 hasta mediados del siglo pasado (s.XX). Es de gran interés por la antigüedad de muchos topónimos y, a veces, por mostrar la evolución  - por comparación-  de la forma antigua a la moderna.


Entre corchetes [...]  he añadido a la relación de J. Mª Satrústegi para Eusko-Folklore varios comentarios míos por si pudieran ser aclaratorios. Por parecerme necesario, he introducido algunas modificaciones en la disposición de las últimas relaciones para que queden más compactas y ocupen menos espacio. Por si me podía ayudar de alguna manera, he consultado asimismo la toponimia que aparece en el artículo de J.M. Barandiarán "Pueblo de Aurizperri (Espinal). Los establecimientos humanos y las condiciones naturales" de su   libro "De etnografía navarra", Editorial Txertoa. Por si se han deslizado errores de transcripción, para los trabajos de investigación, como siempre, conviene consultar las fuentes originales.


SIGLO XI. 


AÑO 1071. Nombres de unas bustalizas donadas por Sancho de Peñalén (Lacarra, Peregrinaciones a Santiago, t. III, pág. 46).


 1. YBENIETA- Item do nobis et Sancho Saluatori aliud nobile et regale monasterium nomine Sant Saluador de Ibenieta, cum omnibus pertinenciis suis, cum montibus..., etc. [sería actual Ibañeta. creo, Aparecerán tb. Yveyeta, Urriçelay Yveyetecoa]


 2. LAPORÇ y ÇAPORÇ- Bustalibus de Laporç et de Çaporç, que sunt... [P.S.: quizás Porz. "Les Porz d´Espagne, para la Chanson de Roland. "Puerta de España" en la Guía de Peregrinos ¿puerta o puerto?]


3. IRAUÇENETA. [aparecerán Irauçqueta, Irauzqueta]


4. LEGARRETA


5. /HANARR/ El autor: lectura dudosa


6. OLAÇ /a... roscaval/ El autor: segunda parte dudosa [quizás sea Rosçaval o Ronsasvals (¿*Erro-zabal? => Roncesvalles)]


7. BAGAELLA [podría ser BAGA (PAGO)-OLA o, menos probable, BAGA-ILLA (IGARRA). Luego nos aparecerán: Bagoala, Vaga olla, Baga ola...]


8. ÇUAÇU, /OLLO/ El autor: (dudoso).


9. ÇAUALLETA.


10. AINCITA (nos aparecerán variantes AYCITA ) /-----------/


11. ORCUEN, ÇORITA. Dice el autor (J.M. Satrústegi): Ambas palabras aparecen separadas, pero nos hemos permitido yustaponerlas por juzgar que pueden estar relacionadas entre sí. De hecho existe ORZANZURIETA. [Zuri, en toponimia vasca, puede estar relacionado con la tala de árboles. Normalmente los lingüistas no lo tienen en cuenta. En la siguiente relación nos aparece ORCIRE ÇORITA, ORÇIREN ÇORITA. Se suele relacionar con Urtzi, antiguo nombre del firmamento de dios-firmamento o de dios en vasco. Quizás originalmente sea "cielo" sin más].


12. ARRIGORRIondo


13. A/NIZ/. El autor: segunda parte dudosa


14. ELIIÇAGA.


15. UNVICELLAI. [aparecerán Urriçelay, Urriz çelay]


16. URIARRIAGA


17. IAUREGUIAÇA [aparecerá (Ama) Iaureguiaga]


18. /CHI/OIBURU. El autor: primera sílaba de lectura dudosa


 el autor: LEIRE se transcribe como LEIOR(... remaneat Deo Sancto Saluatore de Leior)


..........................................................


 Año 1.110.- Donación de Fortún Sanz de Yárnoz Bustalizas en el puerto de Aurriz (Lectura de Lacarra, Peregrinaciones a Santiago, pág. 52)


19. AURIÇ- Donamus in portu Auriç unum monasterium quod vocatur Sanctus Salvator...


20. GUYRIÇU, cum suos cubilares.


21. LAGARRETA LASSA in LUÇAIDE.


22. IRAUÇQUETA


23. EÇTAU.


24. GARAYCOA.


25. ÇUGARRIAGA


26. LEGUARRETA


27. GOROSTALDEA. El autor: aunque por separado, es probable que Leguarreta-Gorostaldea sea una misma cosa. Lo mismo podríamos decir de Leguarreta-Celaya y de Leguarreta-Çaarra que vienen después. Legarreta es un denominación bastante común en Valcarlos.


28. CELAYA- Leguarreta, Celaya (literalmente)


29. LAPURDIOLA


30. LEGUARRETA, ÇAARRA


31. EÇQUIZA


32. BELARÇE


33. IASSARACUNE


34. YTURAOA


35. GOROSLARRE


36. VRDINÇAQUIUALDEA


37. VÇUETA


38. ORILA


39. ORILARRANÇE


40. AQUICHETA


41. EPELETA, BEERECOA


42. AYCITA BERROA


43. AYCITA GAYNA


44. ORÇIRE ÇORITA [ver nº 11]


45. ARIÇTELUSSA


46. ONBAÇENDU


47. BAGOALA


48. CUAÇOLA


49. ÇAUALETA GOYENA


50. IUEYETA GOROSTALDEA: El autor: Gorostaldea es el nombre de un término extenso. Como ya lo hemos hecho antes, lo daremos con la palabra que le antecede.


51. BURREGUIETA, GOROSTALDEA


52. SORALUCE


53. LEYÇARDUYA CILUETICOA


54. AMA IAUREGUIAGA


55. BARRENA AURIÇCHOA


 -----------------


Año 1284.- Seles de Roncesvalles (Lacarra, Vasconia Medieval) “...Dissieron sobre lur iura que estas bustaliças son de la Orden de Guarasbisquay, es assaber:”


56. IDOCORI


57. ÇOITEGUIETA


58. LARRANDORENEN BI SAROHE


59. IDOYLUÇOTA


60. ARUN URRIZTOYEN BI SAROHE


61. YDUBURUETA


62. URRIZ ÇELAY


63. MENDITARTEA


64. BIDEEDERREAGUA ARBURUA


65. HEGANÇA UBILOTSSA


66. BELARÇE


67. EZQUIÇA


68. BEGUM AGUERRE


69. ARRIGOAondo


70. ÇULARRANÇE


71. IRAEGUI


72. ARULEACA YRAEGUICOA


73. AYCITA LUSARRA


74. BURREGUIETA


75. ASTA BIZQUARRA


76. URQUIEGUIA BEERECOA


77. URQUIEGUIA GARAYCOA


78. ORÇIREN ÇORITA ÇAHARRA


79. ORÇIREN ÇORITA SOROA


80. IOAL EGUIETA


81. SOROLUÇE GOYENA


82. SOROLUÇE BARRENA


83. IASU YLL


84. YAURREGUI ARIZTOYA


85. HATEGUREN


86. LAPURDI OLA


87. YVEYETA


88. URRIÇELAY IVEYETECOA


89. ORIERRIAGA [pudiera ser el posterior Orreaga]


90. ÇUY GOYEN “...Como fray Garcia Ieniguiz d´Erro et fray Domingo Arçeyz et fraire Arnalt Arçeyz et Miguel Dola et Orti Mutila et Ochoa d´Aynçoa morant en la puebla, dissieron sobre lur iura que era Guibel alde ychissia erge de Valderro et Lastur et Astabiscar et Veguira la somera muga, Çaarquin bide et el río que va pora Aycita berro eta Onbaçendu, et de Onbaçendu el rio que vaata Lastur, et Lasturr el rio que viene ata Çaarquin bide, de part de suso. El lugar o está el recluso es de Valderro, salvo las bustaliças Urdinçaqui bidaburua et Urdinçaqui Huualdea, et la madera de las casas del recluso del Hospital. La bustaliça de Çestau de la Orden, salvo lo que es de nos que sea en mercé de la tierra. Estas son las bustaliças de Luçaide que /son a sa/ver:


91. CELEZARÁN


92. ARRANEGUI URRUTIA


93. BAN BAT ARIZ


94. ÇINÇURRÇU


95. VAGA OLLA


96. OYAR ELQUE


97. ÇUR IZAÇTEGUI


98. AYZBURU


99. IUAN OLLA


100. LARRABURU


101. VAGA MEAQUA


102. AYZLEGUI


103. ÇUGARRIAGA


104. LEGARRETA ÇAARRA


105. LEGARRETA ÇELAYA


106. LEGARRETA GOROSTALDEA


107. URIZ OLLA


108. EZPATELLA


109. ORILA


110. ARIZ MEACA


111. ÇARRACASTELLU


112. EPELETA GARAYCOA


113. EPELETA BEERECOA


114. ÇAUALETA GOROST ALDEA


115. ÇUAÇ OLLA BEERECOA


116. BAGA OLLA


117. IRA GORRICH


118. GUOROSQUARAY BIZQUI


119. ONBAÇENDU


120. ÇUASTUY


121. URDINÇAQUI ARBURUA


122. URDINÇAQUI URRIZTUYA


123. NAVARR OLATZE


124. GUOROS LARRE


125. GUOROS LARRE ÇAARRA


126. AYÇURRA


127. LEÇEETA


128. IRAUZQUETA


129. LEGARRETA LASSA


130. LANDERR ERECA BEERECOA


131. LANDERR ERECA GARAYCOA “Estas son las bustaliças de Luçaide sobre que contienden la Orden et los de la tierra, es assaber: Urdinçaqui bidaburua, Landerr erreca garaycoa, Iragorrich, Unçue, et dicen los freyres sobre lur iura que son de la Orden, et diçen los de Valderro que son de la Tierra...”


 --------------------------------------------------------


s. XIII y XIV. Algunos nombres de donaciones (Javier de Ibarra, Historia de Roncesvalles)


132. NEQUEZAURRE .- ciertos caballeros, albaceas Arnalt deSanz, Señor de Assa, entregan la bustaliza de Nequezaurre, en vez de limosna de quinientos sueldos morlanes que había dejado al Hospital (1,234; doc. 133)


133. LARRANDORE (1294; doc. 63)


134. GAYVIZCAY.- Fue negociador Fr. Yenego Eyaurrieta, enfermero del Hospital (1297; doc. 207)


135. URDINZAGUI ERRECLUSACO (1306, doc. 212)


136. JASARACUNE ARBURUA (1296, doc. 251)


137. LEERZAGUA.- Don Semeno Garceyz, Vizconde de Bayguer, dona bustaliza de Leerzagua, en la fuente de San juan (1300, doc. 470)


138. EGANZA ZABALA,- Don Garcia de Ureta permuta su gran sel de Eganza zabala en Garzvizcay, con el sel de Roncesvalles en Baygorrivizcay y este en plusvalía de Eganza le da a Ureta 1.600 sueldos (1300, doc 436)


139. ADRAZA (1346, doc. 468)


140. BEQUIZA (1243, doc. 1392)


141. URCELE ERRECALDEA (l.c.)


142. IXASGARRAGA (l.c.) [Mitxelena pone Issaxiarraga, itsas+ihar+aga]


143. AMICHITOLA. “donde se crió un rey” dice el documento. Se de término de Roncesvalles y Valcarlos (1317, doc. 1355)


144. SOROGOYEN ERRECALDEA (1313, doc. 1145. H.R. pág. 280)


145. SASALDEA.- “Una gran propiedad llamada Sasaldea, de Roncesvalles, en los montes antiguamente llamados “Puertos Grandes”, sitos en la parte norte de dicho valle y confinantes con los términos de Cisa (H:R. Pág. 312)


146. RUDARROSE.- Prado de San Miguel el viejo hacia el vedado de Zaro (HR, pág. 352)


147. HUNZTALATZE .- “ ...un prado llamado Hunztalatze (Mocosail)(HR, pág. 358)


148. ABUSTURMENTA (corraliza de Alduides) (HR, pág 418)


149. EYABLE


150. ARRATACA MOCOSAIL, 1656?. .. “ que los vecinos de Lassa siembran desde el rio de Eyable o Arrataca Mocosoil, para arriba, en el término de Valcarlos, y que los diezmos los lleva el Vizconde de Echauz (HR, pág. 646) 151. ARRANEGUI Y HUGALDEA “sabe también que Mos de Semper está apoderado de los diezmos de Arranegui y Hugaldea (HR, pág 646) 152. EGULBATI .- en 1711 para la construcción de los retablos de la Colegiata... “el Maestro debe hacerlos de pino seco extraído del monte de Egulbati) (HR, pág 692) 153. ZINZURRIANDI.- palomeras del término Zinzurriandi (HR, pág. 748) 154. TRONA Y TRONABURUA .- palomeras (l.c.) 155. BASAJAUNBERRA 156. PSARAMBERRO.- Al hablar de luchas fronterizas se dice de los baigorrianos “en 1781 plantaron con descaro de conquistadores sus chozas y barracas en las mismas montañas de Astobizcar, Basajaunberra y Psaramberro, situados en los mismos puertos de Roncesvalles)(HR, pág. 782) [parece ser PATXARAN-BERRO. Vascos contra vascos o, si se quiere, navarros contra navarros, en fronteras puestas por otros] 157. PERICO-SABOYA.- arbolado de Valcarlos 1757 (HR, pág. 783) 158. ARISTOY (id.) 159. ARRAÑOSIN [Cantera]. Después del paso de las tropas francesas hubo que realizar importantes reparaciones en Roncesvalles. En una de las cláusulas dice: “para la chimnea se necesitarán 30 carretadas de piedra de la cantera de Arrañosin” 160. OLAVIDE.- en 1826 prohibían las autoridades francesas a los vecinos de Val de Erro, Burguete y Roncesvalles, siendo como era el tránsito más accesible para el Baztán (HR, pág 881) 161. BADALEGUI.- prado de Roncesvalles donde se encuentra la fuente llamada de Roldán. Nombre actual 162. ARRATACA.- Fue antiguamente límite septentrional de Valcarlod, en las inmediaciones de San Juan Pie de Puerto 163. ANDRESARO.- término donde está el límite de Burguete y Roncesvalles 164. ORRIERRIADA.- ES así como llama el Lic. Huarte (1550-1625) al prado de la aparición de la Virgen (Roncesvalles) (HR. Pág 212) 165.- ITZANDEGIA Edificio de Roncesvalles próximo a la fuente


A raíz de las luchas fronterizas, por indicación del Gobierno, los valles de Baztán y Erro permiten pastar al ganado de Baygorri en la falda meridional del Quinto Real. Se delimita el término en que se transige y aparecen los siguientes topónimos (HR, pág. 883) 1829; 166. GURUCHESPILA 167. BERASKOINZAR 168. AREOLETA 169. SOROGAINA 170. ITEREMBURU 171. ODIA 172. ADI 173. ERNACELAYETA 174. URQUIAGA 175. URIZBURU 176. GOROSTI 177. SEGURRECO LARREA 178. ALKACHURI 179. GAMBLETA 180. PRESAGAÑA 181. ZATELARREBURUA 182. ERRUAGUERRI 183. LIZARACHIPI 184. GOROSGARATE 185. MARTUGARRIBARRENA 186. LASTUZLARRE 187. LASTUZKO ITURRIETA 188. LARRELUCEO BURUA


--------------------------------------------


Toponimia menor de la casa Reclusa 189- ITURMUTUA (1747).- 190-VAZTAMBIDE (1747) (Gaztambide 1749)-. 191- URCHILIARENA (1779) (URCHELENEA 1779).- 192- ZALDARECILLO (Parage denominado...1778).- 193- GUERECIETA (1778).- 194-LEGARSURI (endrecera denominada...1778).- ARRIÇUBIA (antiguamente manzanal ... 1778).- 196- LANDARECILLO (778).- 197 EPELETA (1778) Refiriéndose a cierta tasación de montes: 198. GUERECIETACO ONDUA.- 199. BOLOICO BORDONDUA.- 200. ORBAIZUNE.-201. MANUELEN BORDONDUA Y PEÑAS.- 202. LARRUTU.- 203. CHIRRIPA.- 204. BITTOREN ERRECA.- 205. ALFARO LARREA.- 206. SASTRIAIN GAZTAINANDIA.- 207. LOHIBELDU.- 208. IGNACIOIN PENCEBURIA.- 209. HIRUGARREN ZUBI.- 210. ARNABAL ondo.- 211. ZALDARECHILO.- 212. BERRondoCO ITURRIA (1855).- 213. GARIGAIN BORDA (posesión de Reclusa en Beire, 1857) Documentos de la familia Marimaite: 214. OSOVICO GAZTAÑADIA, alias MACARRAIN (1780) 215. EGUISONGO ERREKA (1786).- 216.CHARCHARO (término).-217. BASAGORRI.- 218. MONTE CASTAN.-219. ECHALECUZAR.- 220. OTSOBI.- 221. BEOSAÑA (regata de Beosaña...).- 222.ARLEGUN.- 223. ERMITA VIZCARRA, ERMITALDEA, ERMITACO LARREA.- 224. CHALANTO (finca llamada...1816).- 225. FERRANDORRECOA (l.c.).- 226. EUNCHAROTO MIZPIRA MOCHA [Euncharoko?].- 227. TELLERIZAR (1799).- 228.SALANTO (l.c.).-229. OROLLA (l.c.).


------------------------------------


TOPONIMIA TRADICIONAL: topónimos conservados por transmisión oral, por zonas. De Ibañeta a Bentartea, 1962, informante Juan París "Manez-haurra", pastor, 70 años. 230. LAPURTOLA (malda ta etxola) [hemos visto LAPURDI-OLA en la escrita antigua].- 231. IRAPELO.- 232. LEPEERRE (LEPOEDER).- 233. BOTTAARRI.- 234. BALTSETAKO ZILUA.- 235. INTZENDORREKO LEPUA.- 236. ELIZAXAHARREKO ITURRIA.- 237. BENTARTE.- 238. LUMUGA (bien muga).- 239. LOHIBELTZ (lur beltza da).- 240. LEIZAR ATEKA.- 241. YATSAAKUE [hemos visto un antiguo JASARACUNE].- 242. URDANARRI.- 243. KONTRASARO.- 244. PUTZUKO LEPUA.- 245. PEÑONEKO LEPUA.- 246. ASTATE (lepua).- 247. BIAKORRIKO LEPUA(Andre-dena MARY).- 248. LANDARRETA.- 249. OHIZUNE.-250. ARNOZTEGI.- 251. NAVAAUNDI.- 252. URCULU (donde están las antiguas ruinas).-253. OLLASKUA (gran barranco con riachuelo al fondo).- 254. LARRANDOINE [en la escrita LARRANDOREN].- 255. ELUSARO.- 256. URDANAZPURU.-257. EANTZA [en la escrita EGANTZA].- 258. ABARAKI.- 259. LASTURRE.- 260. URRITXOLA.- 261. MUNOBISKARRE.- 262. EZKITZA [nos aparece en la antigua].- 263.EZKITZA XAHARRE [xaharre comparar con la antigua].- 264. AHASTA.- 265. AXURTEGUI.- 266.AXIXARO (Erreclusako etxola).- 267. ATXITXARRO (Bordel saro) [comparar con la anterior]. 268. UDASARO.- 269. BEHIRA Cumbres de esta zona: 270. URDASBURU.- 271. URDANARRE.- 272. LEIZAR ATEKA.- 273. BENTARTEA.- 274. MENDI CHIPI.- 275. LEPOEDER.- 276. ORTZANZURIETA [¿de Orçiren Çorita?].- 277. ASTOBIZKAR Año1964, Manez Xortolo, pastor: 278.- AXERI SARO.- 279. BRESAKO ZOKUA.- 280.- BRESAKO ERRAKINA.-281. BENTTAIN LANTEIKO EGIA [lantegi, quizás lugar de explotación forestal].- 282. BORDERREIN LANTEIA.- 283. KASKABELTZETAKO OHIAN BURIA.- 284. XANGOKO KASKUA.- 285. GERGORIOIN SORUA [-ren parece -oin].- 286. YAUNBIRO.- 287. ERREDORAY.- 288. OTEXILO desde Ibañeta a Gañecoleta, a mano dcha. de la carretera. Isidro Iroz "Auntxaina", 1964 289. ASUNDEI,- 290. UDASARO.- 291.ASTABIXKAR (diminutivo) a. Napoleón txiki.- 292. PUTZUAUNDIKO ZILO.- 293. PARISKO PENTZE.-294. ATXITARRO.- 295. LARGAITZE.- 296. KADOIN PENTZIA.- 297.PAAZTUNE.- 298. URKILEPO.- 299. EPELETA.- 300. IKATXILO (ikatz xilo).- 301. OLABERRI.- 302. PEÑABURU.- 303. ALTZ-PE (gaineko eta behereko).-304.FLAKONDEI (flacón=halcón).- 305. BEIETXANGIA(bei+etxangia).-306. PREDIKAARRI.- 307. ARPEXURI (gaineko eta behereko).-308. MIATZETA (minak badira).- 309. IKATZERREKA.-310. ALGANAARRI.- 311. XAKURTXANGIA (xakur etxangia),- 312. TURRUZAANDI (ba da erreka).- 313. IARTZE LUXE.- 314. LARRUTU.-315. LAARDI.- 316. ARBERRI (arranoteia).- 317. MINTZORTA ZILO.- 318. ARBANDI GAINA (Arbuandi gaina).-319. ELIZAXAAREKO EGIA.-320. AIZAARRE.- 321. OHOINARRI.-322. SAHARDIKO EGIA. Al W. de Ibañeta 323. GIRIZU.-324.GABARBIDE.-325 LINDUX (estos nombres son populares por la fama de sus incomparables palomeras)[Lindux es el nombre de una montaña. Aparece un Linduo en la escritura de fundación de Aurizperri o Espinal por D. Teobaldo (1.284): ... de aquel Río e de estas y la peyna qe clama Santa Casa de allí a doce islas o se abistan las aguas de Linduo (?)... " J.M. de Barandiarán, pueblo de Aurizperri. Se dice de Aurizperri: Esta meseta se halla limitada por los montes y collados de Aztobiscar, Ibañeta, Lindus, Mendizuri, Mendiandi, Urdantxareta, Dondoro, Berragu, Arrobi, Urdaneyeta y Patxaranberro. En ella están situados tb. el pueblo de Auritz (Burguete) y la Colegiata de Orreaga (Roncesvalles)].-326. AXIXTOI.- 327. XAPELARRI.-328. BEHAIKO ARRATIA.-329. BEHAI.-330. KOZKETE MALDA.-331. KUARTILLO.-332. USATEI.-333. PILOTAGI (llano donde antes se solía jugar a pelota cruzada).- 334. OLATRANGO LEPO. 335. LAHUÑA (Laruña) límte con Banca.- Bajando del alto de Ibañeta, a izquierda de la carretera: 336.ERREINTSARO (Erregein saro).-337. AILEPO.- 338.OZPINAARI.-339. URRITXORDOKI.-340.ARRI BELTZEKO ZILO.-341. LEPAZAHARRE.-342. ARLEPOTTO.-343. ONYOIARRI [hemos visto ohoinarri].-344. TAULENARRI.-345. ARBERRI.-346. ARLUZA.-347. MOXOIN PAGO.-348. BURDINKUUTZE.-349. GAZTEZAHARRE (autxainain inguruan).- 350. IRUZUBITA (orai erderaz Trespuentes).- 351. BURDINZAKI [en la antigua es Urdinzaki].-352.MUNOKO KASKUA.- 353. ARNAARRETA.- 354. ETSARO (Urcheleko ingurua).-355. AUNTZ BORDAXAHARREKO LEPUA.-356. ANTZUBI.-357. ZALDARE XILO.-358. ARRIKETA (Erreclusako onduan).-359. ANTZUBIKO LEPUA.-360. XANTXA LEPO.-361. BURDIN ZUBI.


Juan Barcelona a. "Manez Xortolo" 1964, de Gañacoleta. Arranca del alto de Bentartea y baja a lo largo del barranco 362. MIAXILOTA (Bentarte'n Espainiako aldetik).- 363. BEITXANDIA.- 364.LAZTEIKO KASKUA.- 365. IDEIKO ARLEPOTA.- 366. ABIAUNDIKO LEPUA.- 367. IDEIKO BEGIA.- 368. KIXIETA.- 369. IDEI.- 370. BELLURTI (BELLURTIKO KASKUA).- 371. XARTXARO [Tengo idea de que apareció antes. Revisaré la fecha]


En terreno francés: 372. ARGAMARRETA.- 373. YASTI [Será de Iats?. Antes apareció Iasu yll y Iassaracune].-374. ERLANTTOIN BORDA.-375. MALKARRUA.-376. ARTXAINEA (caserío).- 377. AXURTEGI.- 378. ALAMANEN XELAIA.-379. AREXKANDA.-380. IHAXILO.-381. ERREKA XARRE.-382. XAHARRAIN PENTZIA.-383. XOMORRO.- 384. BORDERREKO PENTZE ZAHARRA.- 385.-KALLOINGO ZERRANDEGIA.-386. PEOSAI (Moshoingo borda).- 387. MUSKERTEI.- 388. OLLAKO BORDA (Okaztrán).- 389. OLLAKURUTZE (Chertolo).- 390. MARLOIN BIZKARRA.- 391. XIRRIPA.- 392. GORRITXO. Otra vez en el término español por el puente de Gañecoleta. Por la ladera de la casa Ashi, hacia Ondarrola: 393. MORLOINGO PEÑA.- 394. TINDU.-395 YOULONE (Leyeda: Astobizkarreko kaskotik Youloneko kaskora yauzi eginazi omen zion Erroldanek bere zaldiari. Zaldiaren zango markak an dira).- 396.LEGARRETAKO KASKUA.-397. AXINE ZAHARRA [¿será el AYCITA de las  primeras relaciones?].-398. BARDOTXEN BORDA.-399. KRISTOBAL (caserío).


Bajando Gañecoleta, por terreno de Valcarlos


400. BEXINENEKO BIZKARRA.-401.OLLAKO MALDA (BORDA MOXO).- 402. ALFAROKO ARRIA.- 403. ALFAROKO LARREA.-404. MARRAITAKO XIRRIPA.- 405.PATXARTA.-406. AIZAHARRI.-407. ALKAIKO ZILO.


Desde Gañecoleta, siguiendo el cauce del río, hasta el pueblo (karrika)


408. BEXIN (casa).-409. XORTOLO (casa).- 410. BASAINZILO.-411. MOXO (casa).-412. ONYO (casa).-413. ERLETA KASKOA.-414. BENTTAINGO EHIERA ALDEKO PENTZIA.-415. OKAZTRAN (casa).- 416. MARLOINGO BORDA.- 417. ARTXAINGO PENTZIA.- 418. LASARRAINGO PENTZIA.-419. PELLOINGO PENTZIA.- 420. XUHIALDEINGO PENTZIA.-421. AUTXAINENGO PENTZIA.-422. DORAYKO PENTZIA.-423. NABARLAZ´KO BIZKARRA.- 424. LAPITZENIA (casa).-425. BORDELIA.


subiendo de la borda de DORAY hacia GAINDOLA


426. ETXEXAHARRA (antigua casa de DORAY).-427. KITERIA (casa).-428. YASTI (AUNTXAINGO pentzia).-  429. DORAYA  (casa).- 430. LANDALUXIA.-431. ERREKAKO PENTZIA.-432. BISKARREKO PENTZIA.-433. ALDAX (casa).- 434. LANDAUNDIA.-435. ZELAIA.-436. URDIKO AUNDIA.-437. OLLOTENIA.-438. ERDIKO BORDA (KUUTZEZHAR ALDETIK).-439.LURBERRI.-440. MUNO.-441.IHIZTOKI.-


Barrio Azoleta, datos de Simón Ainciburu "Madarich".


442. GAZTAIN AUNDI (en el Bixkar; árbol de extraordinarias dimensiones).-443. BARCELONAKO URBIDIA.-444. AZOLETAKO ZUBIA.-445. MARIHAURRENEKO BIURGUNA.-446. ITURRIBERRITA (MADARITXETAKO ITURRIA).- 447. AMEZTEIA.-448. ALORZAHARRA [alor-zaharra, creo].-449. ERDIKO BORDA.- 450. BARNATEKETA.-451. AKELARRE (malda delako) [el comentario parece interesante].-452. ELUTSE (lugar peligroso. Está cercado para que no se acerque el ganado)[comentario intesante].-453. AZTIA (AZTEIKO MALDA).-454. ASKETAKO MALDA.-455. SAIZAHARRE [SAI-ZAHARRE? ¿BUITRE VIEJO?].-456. ZELAIETA.-457. LEHERTZA.-458. ELORRIKO KASKUA.-459. ADARTZA.-460. MENDIMOTX.


Peyo Ainciburu "Buruxuri" y Michel Ainciburu "Marihaurra". 3 de junio 1964. Barrio de Lezta:


461.Tturmutu. [itur-mutu??]-462. BIDEZABALA.-463. LEZTAKO ZUBIA.-464.-TEILAXARRETA.-465. AITZEI.-466. GEREZINAINIA (ruinas de caserío)BORDA.-467. PENTZEBURU.- 468.SAHARDEHIKO ARTEKA.-469. AITXARTE.-470. SALABURU.-471. ELORRIXILO.-472.SAUKATENA (borda de Bidart).-473. ANYOLA (zubia).-474. TURXURITA.-475. KISOONEKO MALDA.-476. BIDEXARRETA.-477. AITZURREKO MALDA.-478. KISOONE.-479. SAUKADI .- 480. ELOKADI (elorri anitz bada) [comentario de interés].-481.EUNTZARO.


Azoleta eta Leztako arteaN


482. OLATEKETA.-483. OTSAZILOTA.-484. ETXOLAKO EGIA.- 485. PAGOTA.-486. LEHERTZEGIKO ITURRIA.-487. USUBIETA.


En la ladera de Ondarrola existen tres vaguadas principales con regacho al fondo. Los nombres de los regachos son:


488. ZELTZAUNE (poblado con los caseríos PELLOINEA, BERNAT, BEORLEGI, GALLURRU).-489. ZUARRIA (cas. UNAYA, AMEKA, ALDABE, ORTXAIS...).-490 ERRAUSKETA  (cas. Udiri)


Nombres de barrancos, algún caserío... de la 1ª edición del Instituto Geográfico Catastral 1934. Y 2ª EDICIÓN DE 1950.


491. AIZURRE (hay caserío del mismo nombre).-492. ARELIARO (en el extremo más septentrional).-493. ARROLLANDIETA.-494. BERAICO.-495. CHAPITEL (caserío del mismo nombre).-496.ECHASAHESE.-497. GORRICHU.-498. ITOLAZ. - 499. LAVINAKO.- 500. MACHARRETA.-501. ORCHOLA.-502. OTEZULO.-503. PERTOLE.-504. PACHARAMBERRO.-505. SATARREN.-506. SUBIBELTZ.-507. SURINGUA.-508. TRONA.-509.TURRA (reducto TURRA. Ruinas).-510. UNDARZARO.-511. URRE.-512. URTAICO.-513. VURRIAGUERA.-514. ARCHARO.-515. IRUAICETA.-516. PAIS (PARIS).-


entre los collados


517. ARBERICO.-518. ACHISTOICO CASCUA.-519. BASAARRE.-520. BERAICO.-521. BORDACO.-522.CARTICHARRA.-523.CHAPELARRI.-524. ELUSANDICO.-525.ITUBERANCO.-526. LEHERZA.-527. LAVINACO.-528. MADARIA (I Y II).-529. MEATCE.-530. MENDI CHIPI.-531. MENDIMOCHA.-532. PORTILLO GRANADA.-533. USUBIETA.-534. URTAICO.-535. YCESTEGUI.

 


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 p.arizabalo 13 de abr. 2007

    Si nos atenemos a este primer testimonio el tema, ciertamente, parece IBENI, de donde el IBEI inmediatamente posterior. Satrustegi, por desgracia, no comenta etimológicamente los topónimos. De todas formas habría que tener en cuenta que nos referimos a dos topografías diferentes –Ibañeta es un puerto de unos mil metros de altura-.
    Algunos de los topónimos de la 1ª relación son bien identificables: 4- Legarreta, 6- Olaç (Olatz), 7- Bagaella (=Pagola seguramente), 8- Çuaçu (Zuazu), 9- Çaualleta (Zabaleta), 12- Arrigorriondo. 14- Eliiçaga (Elizaga, al parecer), 17- Iaureguiaça (Iauregiaga parece)
    Otros necesitan análisis más profundo: 3- Irauçeneta ¿qué es irautzen o, ver 2ª relación, irautz(e)? ¿Iratze?, 10- Ainçita (Ainzi-eta? Aizi-eta?), 11- Orcuen o, quizás, Orçuen parece que se suele relacionar con Ortzi, utilizado aquí como nombre de persona. Ortzire(n) çorita sería en este caso “La zorita de Ortzi”. ¿Zorita será Zuri-eta? ¿el calvero de Ortzi?., 15- Unvicellai. No sé que puede ser Unbi o Un (en el caso de que –bi- sea numeral). Cellai puede ser nombre (prado, en Irún labrantío) o adjetivo (llano).

  2. #2 Gastiz 25 de abr. 2007

    56. Idocorri. Posiblemente se corresponde con Idokorri, del cual dice M. Belasko en su “Diccionario de los nombres de montes y ríos de Navarra” lo siguiente: “IDOKORRI. Aspurz. 1.061 m.
    Significado. Probablemente del vasco gorri ‘rojo’. El primer elemento podría ser la voz vasca idoi ‘balsa’, con ensordecimiento de g al estar en posición inicial del segundo miembro de un compuesto.
    Compárese también con la bustaliza de Roncesvalles llamada Idocorri en 1284.126
    Comentario. El Almiradío de Navascués es zona romanizada desde muy antiguo y, por lo tanto, los escasos topónimos vascos conserva dos se encuentran muy alterados. La cima es llamada Peñarroyas ‘Peñas Rojas’ y muy cerca está lo que denominan Peñasblancas. También cerca, al este, está la Cantera de San Martín donde se aprecian restos de una construcción. Aquí, como en toda la comarca, llaman cantera a las laderas o cantos de los altos. No muy lejos se encuentra la cueva llamada Agujero del Moro.
    Documentación histórica. Idocorri, et nomine monte (1064, DML n. 73). Baldeidocorri (1811, NTYC). Idocorri (Altadill).
    Denominación local. Sierra de Idokorri”

    57. Zoitegieta es topónimo transparente de zohi ‘tepe’ + -tegi + -eta.

    58. Larrandorenen bi sarohe, ¿los dos seles ‘saroe’ serían de Larrandoren, NL?

    59. Idoyluçota, ¿Idoiluzeta?

    60. Arun urriztoyen bi sarohe, ¿*Arun?

    61. Yduburueta, ¿*Idu?

    65. Hegança Ubilotssa, La primera palabra puede estar relacionada con hego ‘sur’, o con hegan ‘volar’? Ubilossa se relaciona con el apellido Ubillos, que aprece ser remolino de agua o similar, de u- ‘ur’ + *bil ‘redondo’, más hots ‘ruido’?

    68. Begum Aguerre, ¿Begum?

    69. Arrigoaondo, quizás mala escritura por Arriagondo.

    72. Aruleaca Yraeguicoa, el segundo nombre es diáfano, pero el primero, ¿otra mala escritura?

    73. Aycita Lusarra, Aizita quizás variante de Aitzeta; Lusarra, a partir de lur + zar ‘zahar’, con simplificación de -rz- en -s-, como en Elosu, localidad alavesa a partir de *Elorzu.

    75. Asta bizquarra, ¿‘loma de burro’?

    80. Ioal Eguieta, ¿Ioal? Joare es ‘cencerro’, joaldunak los que llevan cencerros en los carnavales, así que a partir de joare se crea la forma en derivación joal-, que en este topónimo tendría agregado Hegieta ‘las laderas’, Joal Egieta ¿‘las laderas del cencerro?

    84. Yaurregui Ariztoya, en Yaurregui parece sobrar una vibrante.

    91. Celezarán, parece claro un segundo elemento haran ‘valle’, ¿pero el primero?

    92. Arranegui Urrutia, a modo de curiosidad, en alguna variedad vasca arran ha sido nombre para el ‘cencerro’, aunque supongo que será mera casualidad.

    93. BAN BAT ARIZ???

    94. Çinçurrçu, de zintzur ‘garganta’ y el sufijo abundancial -zu.

    97. Çur Izaçtegui, zur es ‘madera’, -tegi lugar’ pero el Izaç- es extraño, aunque se pueda adelantar alguna explicación:
    1. Errata por izar ‘estrella’ y ‘encrucijada’.
    2. Errata por Iraztegi, con iratz(e) ‘helechal’.
    3. Podría no ser errata y explicarse a partir de Ihi ‘junco’ + -tza sufijo abundancial, que posteriormente tuvo la adición de -(t)z- otro sufijo abundancial, o sino, de Iza ‘juncal’ más *(h)aztegi derivado de haitz ‘roca’, que con -tegi se podría considerar *(h)aztegi como ‘pedregal’.
    Me parece más factibles las dos primeras.

    101. Vaga Meaqua, *meaka que desconozco si existe en los diccionarios será zona estrecha o similar.

    102. Ayzlegui, la presencia de la lateral es desconcertante, puede que se trate de una errata por Ayztegui. Aunque parece haber una especie de sufijo -legi en algunos nombres, como Irulegi.

    108. EZPATELLA?

    109. ORILA?

    111. Çarracastellu, que debe ser homónimo al pueblo de Carcastillo, Zarrakaztelu en euskera.

    112. Epeleta Garaycoa y 113. Epeleta Beerecoa, Epeleta, ¿lugar templado?

    126. Ayçurra, será algún derivado de haitz ‘roca’, aunque sea homónima del vasco aitzur ‘azada’, con artículo aitzurra.

    128. Irauzqueta, lectura correcta del 3. Irauçeneta, aunque tenga una estructura no explicada, quizás segmento inicial ira ‘helecho’, la parte finas -keta es segura, una variante de -eta.

  3. #3 tm 26 de abr. 2007

    Hola, voy a meter el cazo:
    58- Más que Larrandoren, ¿no podría ser Larrandorena, o sea, 'los dos seles de Casa Larrando'? Larrando me suena a NP, tipo Ferrando (Errandonea), o Hernando (Hernandorena), sin descartar algún compuesto de larre (Larrondo?).
    O quizá la estructura sea diferenta, quiero decir: Larrandorenen, bi saroe, En lo de Larrando, dos seles. De igual modo: Arun urriztoyen bi sarohe, En la avellaneda de Arun, dos seles.

    65- Ubillos, en Ibero, es donde se juntan el Arga y el Arakil, de ur y bil(du), juntar, unir.

    68- Begum Aguerre: pues el Aga Khan se casó con la hija del caserio de Agerre, está claro ;-) Jeje, en serio, parece errata de copia, ¿quizá relacionado con el apellido Huegun?

    75- Asta bizquarra: será lo que hoy se conoce como Astobizkar, efectivamente 'lomo o espalda de burro'; y es una cima alargada, la típica bizkarra o bizkaia.

    97- Çur Izaçtegui: ¿Relacionado con Zuriza? Creo que Arizabalo habló de Zuriza como sitio donde se pela el maiz, creo recordar.

    (Segi hola, Gastiz, nahiz ta gutxi idatzi, asko irakurtzen dugu)

  4. #4 p.arizabalo 26 de abr. 2007

    Las transcripciones son fieles al texto del Anuario, incluídos Begum o Ban bat Ariz. Ezpatella no sé si se podría conectar con 7. Bagaella, pero este lo veo más bien como los Vaga ola y algunos iguales con Ola. A decir verdad, no doy con el sentido exacto que puede tener OLA, ¿será el "prado redondo" de Azkue? será sel o bustaliza (el sarohe posterir).
    Zarrakastelu no sé lo que es zarra- (no debe de ser zahar).

  5. Hay 4 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba