Autor: Amerginh
viernes, 17 de marzo de 2006
Sección: Lenguas
Información publicada por: Amerginh
Mostrado 32.425 veces.


Ir a los comentarios

Séculos oscuros

Quisiera recopilar aquí los textos literarios que encuentre y encontreis, en gallego, de los llamados “Séculos Oscuros”, a ser posible con fuente y fecha, hasta la llegada de la Ilustración (finales del s XVIII). Gracias.

"Antes puto que galego"

Séculos Escuros: Cronología

Durante estos años, el Gallego pierde (por imposición) toda vinculación con la cultura, siendo relegado al ámbito exclusivo de la familia y la población iletrada (se inicia así la fuerte disglosia que separó definitivamente al gallego del portugués y anuló su evolución literaria y culta). Desde ese momento, se van generalizando los menosprecios a los gallegos y su idioma, algo patente en el Siglo de Oro: Lope de Vega, Tirso de Molina, Quevedo, Calderón, Góngora...

Oh, montañas de galicia
cuya, por decir verdad,
espesura es suciedad,
cuya maleza es malicia,
tal, que ninguno codicia
besar estrellas pudiendo,
antes os quedais haciendo
desiguales horizontes;
al fin, gallegos y montes,
nadie dirá que os ofendo.

Góngora

A finales del siglo XVIII están generalizados en Castilla refranes tales como:

"Antes puto que galego"
"No fíes en perro que cojea ni en amor de gallega"
"Ni perro negro, ni mozo gallego".

Contexto Sociocultural y proceso histórico que lo provoca:

XIV:
- Decadencia trovadoresca
- Muerte de D. Dinis (1325) y su hijo, Conde de Bracéelos (1354). Fin de la línea legítima
- Malas cosechas, hambruna y Peste Negra
- Recortes en las rentas de nobles, y pérdida de independencia virtual de Castilla. Dificultades económicas y desaparición de los mecenas.
- Luchas irmandiñas. Debilitación de la nobleza gallega, y posterior represión del pueblo

XV:
- Conflicto sucesorio entre Enrique de Castilla y Pedro, la nobleza gallega apoya al perdedor.
- Conflicto sucesorio entre Isabel de Castilla y Juana la Beltraneja. La mayor parte de los nobles gallegos apoyan de nuevo al perdedor.
- Ascenso del poder la escasa burguesía, en su mayoría de origen castellano.

XVI:
- Reyes Católicos: “DOMA E CASTRACIÓN DO REYNO DE galicia”. galicia pierde la idea de Reino y pasa al férreo control de Castilla.
- Imposición de la nobleza “ganadora” y sustitución de la perdedora por nobles castellanos. Ascenso de la nobleza eclesiástica, Real Audiencia e Inquisición.
- Nobles “disidentes” son mandados a las guerras exteriores y alejadas de galicia
- Los monasterios pasan a depender de Castilla

XVI-XVII:
- Guerra de anexión de Portugal (1580). El pueblo gallego y algunos nobles no apoyan la guerra, por lo que son fuertemente reprimidos.
- Nobles “disidentes” son mandados a las guerras exteriores y alejadas de galicia: Guerra con Inglaterra, guerra con Holanda

XVII:
- Saqueos de las costas por turcos-berberiscos

XVIII:
- Ilustración: Sarmiento, Sobreira, Cornide, Cernadas y Castro, Padre Feixoo. Se alzan voces en la defensa de la lengua gallega. Andrés Cornide y Saavedra es el autor del soneto A Filida, y Anselmo Feijoo Montenegro (hermano del Padre Feijóo), autor de las quintillas do Pranto da Frota de 1702, sobre la batalla de Rande. También es autor de una glosa de 1722, teniendo constancia de otra más (perdida) de su hermano Plácido Feijóo, de igual temática a la anterior glosa (un viaje real). Se inicia el fin de los siglos oscuros.
_____________________________________________________________________

Séculos Escuros: Textos conservados

La escasa producción literaria que pervive se puede agrupar en varios apartados:

Popular oral - Expresión Lírica:
- Está presente en villancicos: panxoliñas, aninovos, nadais, reis. También hay cantigas propias para cantar durante las fiestas: Cantigas de Aninovo e Reis, Semana Santa, Maios, San Xoán, Entroido. Otras obras se conocen como Cantigas de labranza, para cantar al trabajar: Cántigas de arada, sega, vendimia. Otras son las nanas “Cantigas de berce”.

Popular oral - Narrativa:
- Generalmente Cuentos y leyendas de la tradición oral de diverso tipo, fantástico o humor: contos de meigas, lobishomes, ánimas, cregos, xastres, lobos, lendas de mouros, santos, históricas, romances novelescos, relixiosos o de burlas. Podemos incluir las adivinanzas y refranes.

Cantigas de maestría (amorosas, satíricas):
- Álvarez de Villasandino, Macías o Namorado, Garci Fdez de Serena, Arcediago de Toro, Marqués de Santillana
- Cancionero de Baena (s. XV): Macías o Namorada, Afonso Álvarez de Villasandino (cancioneiro bilingüe con poemas que continúan la linea lírica medieval pero de manera más artificiosa y menos fresca)

Narrativa Popular:
- Tema del Mariscal Pardo de Cela (decapitado 7-XII-1483) “Pranto da Frouseira” o “Lamento da Frouseira”, anónimo del sXV.

Crónicas históricas:
- Saqueo de Cangas por los turcos 9-XII-1617 (Poema transmitido oralmente). Recogido en el siglo XVIII por un frade de Celanova, versión que hoy se conoce.

Académica:
- Soneto de Monterrey (s. XVI)
- Alabanza de Alonso de Ercilla “Soneto da condesa de Altamira, Sabela de Castro e andrade” (s. XVI)
- “Relación de las exequias que hiço la Real Audiencia del Reyno de galicia a la Reyna D. Margarita de Austria descriptas y puestas en stilo por Ioan Gómez Tone” en 1612 donde aparece en gallego el “Soneto con falda” (estrambote), de Xoan Gómez Tonel, y “Respice finem”, de Pedro Vázquez de Neira (s. XVII)
- Décimas ao Apóstolo Santiago, por Martín Torrado (s. XVII)
- Fiestas Minervales y aclamación perpetua a la Musa. (de 1563); entre las obras aparecen 9 composiciones de 80 versos en gallego, dedicadas (al igual que toda la obra) a Alonso de Fonseca, fundador de la Universidad de Santiago (s. XVII)
- Certame ourensán (1708). Convocado para celebrar el nacimiento del príncipe Luis Jacobo. Sólo una aparece escrita en gallego, un romance de José Noguerol y Camba.

Teatro:
- Se conservan sólo dos piezas, pero se suponen cientos, que se representarían por comediantes y feriantes en toda la región.
- Teatros de Carácter litúrgico: autos sacramentales, combates de mouros y cristianos y todo tipo de entremeses satíricos.
- “Entremés famoso sobre a pesca no río Miño” (1671), por Gabriel Feixoo Arauxo
- “Contenda dos labradores de Caldelas”.

Vilancicos:
- Cantados en las catedrales de Santiago, Mondoñedo, Lisboa, Coimbra, Valladolid, Toledo, Zaragoza. Autores: Maestres de capilla en Lisboa: Carlos Patiño e Frai Francisco de Santiago
- Manuel Bravo de Velasco: en galego-asturiano “os labradores” y castellano “o pastor”

Interactividad:

Quisiera recopilar aquí los textos literarios que encuentre y encontreis, en gallego, de los llamados “Séculos Oscuros”, a ser posible con fuente y fecha, hasta la llegada de la Ilustración (finales del s XVIII). Gracias.

Más informacióen en: http://www.agal-gz.org/


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 Amerginh 17 de mar. 2006

    TEXTO: “Décimas ao Apóstol Santiago”
    AUTOR: Martín Torrado
    AÑO: 1617
    CURIOSIDADES: Escrito por la polémica levantada a raíz del intento de proclamar a Santa Teresa “abogada de los reinos de España”, compartiendo así este privilegio con Santiago Apóstol.

    Santo da barba dourada,
    vello honrado, meu patrón,
    raio, fillo do trebón,
    capitán de roxa espada,
    señor da cruz colorada,
    valente e forte guerreiro
    quen todo o mundo enteiro
    polo mar e pola terra,
    chama, na paz e na guerra,
    Sant-Iago o cabaleiro.

    Eu, meu santo, oín agora
    ao crego desta maneira:
    que vos dan por compañeira
    unha santa, gran doutora.
    ¡Vállame Nosa Señora!
    Ende, ¿vós non bastás sóo
    para desfacer en póo
    cantos mouros e xudeus
    houber contra a fe de Deus?
    Decíao el meu abóo.

    ¿Elo é que non podés?
    Eu non sei como isto sexa,
    ou debe ser de envexa
    do ben que a España facés.
    Eu non vin tal entremés:
    que a un crego lle fagan ter
    unha freira por muller.
    ¡Arreda, vai Satanás!
    Santo, vós, se casás,
    dais ao mundo en que entender.

    Ora, pese a tal, comigo,
    non vos deran por compadre
    a San Lourenzo, ou ao padre
    San Vincenzo, ou San Domingo;
    en tal preito non delingo.
    E a nosa Santa Tereixa,
    ¿Non ha te-la mesma queixa,
    pois vola dan por muller
    sen preguntar se ela quer,
    se ela toma ou se ela deixa?

    Meu santo, agora digo eu,
    con perdón, se a min mo dá:
    a xente da miña la,
    ¿onde ha de ir ao xubileo?
    non ha de faltar un xudeu
    que nos diga que ninguén,
    sen ir a Xerusalén,
    nestas vosas estacións
    non pode gañar perdóns
    por Xesús de Nazarén.

    En fin, eu xa teño dito
    que acho de vende-los bois
    e ir a Roma despois
    ao Padre Santo bendito
    e ao noso señor o Rei,
    que manden pór unha lei
    que sexas, pois é inxusticia,
    patrón só da milicia
    de España contra Mafoma,
    mentres for San Pedro en Roma,
    vós, Sant-Iago, en galicia.

    Notas al texto:
    * “Decíao el meu abóo”. En algunos libros (transcripciones) aparece así en otros aparece “Decíao el, meu avó”.

    Fuente: Literatura Galega. Aportacións a unha historia crítica, de Anxo Tarrío Varela (Xerais, 1994) y Literatura galega 3º de BUP, de Ramón Gutiérrez Izquierdo, Gonzalo Navaza Blanco e Luciano Rodríguez Gómez (Xerais, 1991).

  2. #2 giannini 17 de mar. 2006

    Poema de 1616 incluido en unos de los pleitos de María Pita que se conservan en el Archivo del Reino de galicia, fondo Real Audiencia de galicia, legajo 3.651, nº 98. Recogido por M. C. SAAVEDRA VÁZQUEZ en María Pita : Una aproximación a su vida y a su tiempo. Coruña : Vía Láctea, D.L. 2003, p. 226:

    María Pita está emendada
    que tubo muy gran desgracia
    a noite do lume
    se oubera de queimar sin sanar

    Y o maldito de Cavalar
    a yl y a Pampín ós Pelamios
    ban a bailar

    Y a demandar as relaciones
    porque nunca foron ben feitas
    para sua justicia gardar

    Autos e noteficaços
    desoxaron que tratar
    por ser amigo Cavalar
    que nin por eso sea d'anoxar

    Pios bamos os remitidos
    tan de proveito
    enviándobolos vergantiñaos

  3. Hay 2 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba