Comentarios

Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.

---

1. 

   #1 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

   Pues aunque Crougintoudadigo, nuestro caro paredros ilustró este ejemplo en este foro, y como parédrica prerrogativa non bis in idem, el Andé Pena  pone aquí esto para la Cara Canto, reclamando Andrés ue tambien tiene derecho a equivocarse", y primero pongo esto

   
   

    "Haiga" caros Matugénica Pax

   
   

   Salud y Gloria

   
   

   Pues que caba nuestro caro paredros de poner lo de  la dichosa ⊃, en clara serrata del patriciado, en otro apartado y lugar Crougintoudadigo hace aquí lo própio poniendo de su cosecha que, si no es tan mala o tan buena, como las demás por lo menos es propia y aun "idiota", porque lo de 'idiota' viene del Peloponeso y significa "tener ideas propias".

   
   

   Non se nos alporice Lucusaugusti carísimo. Piense que yo, vd. y cualquier otro tenemos el mismo derecho a equivocarnos o a tener razón. Mire vuesa mercer que moito nos avanzou a medicina dende Vesalio a Boyle, e ainda hoxe como dixo o poeta segue a ser unha arte ¿Unha arte?, a arte de acompañar con verbas gregas -continua o poeta- ata a tumba.

   
   

   Sabio poeta, e pois que dixo tamén que só había dous tipos de infirmidades, as que se curaban co tempo e as que non tiñan cura, e como dentro de cien años tós cárvos, non nos paga a pena andármonos a rifar uns cos outros.

   
   

   E ainda por riba, sosténdonos o sabio Merlín que as verdades de hoxe serán as mentiras de mañán, todos coincidiremos ao fin e ao cabo. E, como dicía Cesar, o grande pacificador (tomen principio Orweliano) que 'haiga' pax romana (quae uerborum inmoderatio).

   
   

   Y lo prometido es deuda.

   
   

   
   

   Na TERRA DE TRASANCOS, constatamos en 1991 a existencia de 53 castros, hoxe son xa moitos mais, conformando un espacio xurisdiccional ou ‘macro territorio segmentado autárcico’. Aínda que non coñeciamos nela ningunha referencia epigráfica -ata o noso recente achado en Covas (Ferrol, A Coruña) da pequena loseta con forma de fusaiola co epígrafe REBE TRASANGIUGE, “PARA REVE DA TERRIÑA DE TRASANCOS”, “PARA REBE TRASANCIUCA”, é relativa a frecuencia con que noutras áreas xeográficas afins nas inscripcións aparecen mencionados os castros ou castella a continuación dun signo C envorcado ou invertido que hai dezaseis anos, seguindo a reputados autores, transcribíamos erróneamente como castro ata que reparamos que este signo equivalia a preposición “de” ou “pertencente a”, curiosamente o que hoxe significa na linguaxe matemática. O castro, non podía ser outra cousa máis que un topónimo que aparecía case sempre trala letra envorcada ou virada. Cimentado cómodamente nun topónimo expresado en ablativo sen preposición con función en latín de locativo, moi antigo e referido exclusivamente a entidades menores o castro non requiriría, pese ao que sosteña Pereira, definitivamente deste signo, un mero indicativo de pertenza, a miudo reforzado con preposicións ex, de hoc porque xa, co paso dos século non se entendíao seu significado. O castro revélase plenamente e reside neste topónimo.

   
   

   Non parece viable que a entremetida letra virada que aparece ás veces acompañada pola preposición de contexto referencial ex[1], ou pola expresión de hoc, revele unha institución expresiva da estrutura jerarquizada do territorio, poida que unha centuria (TOVAR), ou unha distinción de honor relativa ao *corio (tropa), e, dende logo é inapropiada para un imposto censum ou cis por non ser creíble que figurase nas dedicatorias votivas asuntos de facenda, pero sobre todo resulta inútil para denominar aos castella implícitos xa no topónimo en ablativo que ven a continuación do signo.

   
   

   Como cando dicimos “Son galego de Lugo” polisémicamente, a virada posición do signo “)”que nós referimos a un indicador de pertenza (estado social), debería ao cabo ser posto en correlación co compoñente institucional que usualmente precédeo: o Territorio Político ou Treba, e en referencia co territorio económico e única forma coñecida do hábitat, o mencionado castro, definido no topónimo en ablativo.

   
   

   
   
   

   [1]Nigrianus Nigrini AL ex Ercoriobre (CIL II 2711); Tridia Modesti F. Seurra Transm. Exs ) Serante. (Arch. Port. 29 (1930-31) p. 58 in G. PEREIRA MENAUT. “Los Castella y las Comunidades de Gallaecia”. Zephyrus, XXXIV-XXXV, 1982,) – [...] enus ex ) as […](Eph. Epigr. VIII, p. 413. Clunia); Festus Lovesi F. Interamnicus ex ) Loucioelo. (In GÓMEZ MORENO. Cat. Mon. León, p. 59. Cacabelos), etc.

   
   

    

   
   

   Y luego, como queda espacio pongo estotro:

   
   

   En outras publicacións (Pena 1991:,1992; 1.993: 1995:167-72) amosei como se artellaba a realidade institucional dun castro, como este era o eixo dun territorio demarcado de mediana dimensión (inferior en tamaño as actuais parroquias) e que todo ese conxunto constituía no Nw a casa (domus) dun señor (dominus) que extendía a sua ‘soberanía doméstica; dominio ou xurisdicción non so ao territorio económico acoutado por marcos de pedra (termini) -como o que aparece na marxen dun río en Vilar de Perdices “Ter(minus) ripau Puac” sinalando a beira do mesmo que pertencía aos Puac(os?) en Montealegre, Portugal -comprensivo de terras de laboura, prados, montes, augas correntes, e bosques, e, tamén, do recinto fortificado, ben defendido por foxos e terraplenos, única forma de hábitat coñecida pola arqueoloxía no TP á chegada dos románs, que comprendía non só casas e instalacións intra muros, senón tamén aos seus habitantes: “domestici” e gado maior e menor.

   
   

   Neste tipo de sistema de soberanía doméstica o castro correspondese cunha casa, domus dun señor: un cabaleiro cos seus parentes e clientes, labregos e servos. E este cabaleiro neste mesmo sistema é a súa vez cliente ou vasalo do príncipe do TP.

   
   

   Na Terra de Trasancos constatamos máis de medio centenar de Castros repartidos nos actuais municipios de Narón, Ferrol, Valdoviño, Neda e San Sadurniño que configurarían dentro do TP un macroterritoriro segmentado autarcico.

   
   

    

   
   

   • Unha letra fatal

   
   

    

   
   

             Os castella adoitan aparecer frecuentemente no rexistro epigráfico de certo mobiliario arqueolóxico a continuación dunha letra C en posición envorcada “⊃“, que adoitaba interpretarse como centuria (Tovar) ata que M. L. Albertos (1975:65) propuxo a lectio castrum/castellum para esta letra cunha xeral aceptación. De seren así a letra emvorcada non tería excesiva importancia por vir tras dela de novo o castelo na forma dun toponimo en ablativo sin preposición que en latín, referido a lugares de pouca importancia, ten a función dun locativo.

   
   

    

   
   

   A letra “C” em posición envorcada adoita instalarse entre o TP e o castro.

   
   

   TP CASTRO

   
   

   Susarrus         )          Aiobaiciaeco.

   
   

   Limicus           )         Arcuce

   
   

   Cilenus           )         Berisamo

   
   

   (Principis Albionum   )          Blaniobrensi

   
   

            Celtica Supertamarica             )         Iureobriga.

   
   

   En ocasións suplantando ao signo envorcado aparece a verba castellum

   
   

   Ladronu(s) Dovai bra(ca)rus Castel(l)o Durbede48 outras veces suplantada pola verba domo, arquetipo de ablativo con función locativo na gramática latina:

   
   

   Clotius Clutami (f) susarru(s) domo Curunniace (CIL.III 2016); domo Lucodadiacus (CIL III 4227)49

   
   

   Nunha ocasión aparece en ablativo a verba “domo” un termo da soberanía doméstica seguida dun xenitivo de possesor tralo signo “) “ envorcado.

   
   

   domo Vacoieci.

   
   

    

   
   

   Esta ‘casa de Vacoieco’ (como a Casa dos Tenrreiro no Trasancos medieval) non era outra cousa máis que un castro do Treba dos lanciates cuio possesor chamabase Vacoeco cunha etimoloxía alusiva a posesión de vacas. Nos epígrafes funerarios o origo ou linaxe da oligarquía podese expresar da seguinte forma : Nome propio do difunto + patronímico (nome do seu pai) + territorio político (nome da bisbarra)+ castro (nome da aldea) + lugar onde está a tumba. ascostas ostensiblemente ao topónimo en ablativo que adoito lle segue (suxeto e obxecto da cláusula) maila seren aceptada pola maioría dos autores mantén todavía boa parte da sua transitividade indemne (dende que fora lida por Tovar como Centuria) e esta capacidade que ten o signo de provocar distintas percepciones (“censum” por J. C. Bermejo) manifesta aínda disidencias serodias na suxerente lectura cognatio de A. Rodriguez Colmenero.

   
   

   Cá coordenada “)” = Castellum a cuestión da comprensión do discurso epigráfico da letra envorcada parece resolta non así un problema Orwelliano (¿por qué comprendemos tan pouco a pesares da evidencia que temos?) baseado na existencia de crenzas firmemente mantidas e aceptadas a pesar de careceren de alicerces e ir contra da evidencia (a mención do castella semella innecesaria por ir explicita nun topónimo en ablativo).

   
   

   Calqueira teoría da lingoaxe establece a relación entre usos e usuarios e que o discurso organizase por unha ideoloxía específica que pode ser lida dos elementos lingüisticos do texto si suplantamos “)”por “castellum” a clausula “et s. )” na inscripción de Chaves: Camallus/Burni/f/hic situs /est annor. / III et s)   Tarbi frater facie/ndu curavit (CIL II 2484)50 ¿Qué significa?

   
   

   Si este signo “)” -que en ocasións aparece na clausula precedido pola preposición (de contexto referencial) ex que podría ser seguida dunha verba expresiva dunha categoría social- é o mesmo castro (concebido institucionalmente como domo, casa dun dominus cos seus domestici ben instalados en cadansúa cabana e o seu dominium ben demarcado) a súa proliferación ou desaparición nos rexistros non responde a situacións novas nin incide na articulación institucional do TP e macroterritorio económico demarcado autarquico (sucesión de castros que nel se inscribe) senón que se debe a cambios de gostos das oligarquías na expresión da sua linaxe (filiación e origo), pois obviamos dicir que estes epígrafes non foron encargados precisamente aos lapicidas polos labregos.

   
   

   É significativa o meu xuizo a prematura interpretación de G. Pereira Menaut (ex Albertos) e Santos Yanguas (1979 ) de esta letra : La entidad organizativa referida por las)   parece más bien una forma de control administrativo romano y nunca una forma de organización social indígena.

   
   

   E a cuestión de como este feito se integra no discurso ideolóxico do historiador e é articulado nun discurso específico -sin excluiren os propios acontecementos que dan pé a unha interpretación- e pode ser estudiada mediante a teoría lingüística que permita estableceren formalmente si a ideoloxía que se vé esta no material da fonte ou é unha manipulación podese respostar na rectificación (1982) de G. Pereira Menaut do aserto anterior:

   
   

   La desaparición de los castella en la expresión del origo personal y la utilización de las civitates que tienen lugar a continuación supone un cambio en la organización de las comunidades índigenas. La instancia organizativa básica, la comunidad que da el origo a las personas ya no son los castella sino las civitates.

   
   

   e, en outro lugar di o sabido profesor:

   
   

   […] Si lo anteriormente expuesto sobre la reorganización de las civitates y de los núcleos de población es aceptable, parece que también en Gallaecia el ius latii significó una restructuración de las civitates indigenas, el abandono de sus formas  ancestrales para organizarse el modo romano recibiendo con ello, naturalmente la autonomía administrativa, la städtische Autonomie para decirlo con la exacta expresión alemana (Pereira Menaut 1982:264)”.

   
   

    

   
   

   Pero, caros Druidas, “lo anteriormente expuesto sobre la reorganización de las civitates y de los núcleos de población” non é aceptable, e falacia metodolóxica,  porque o signo“)” non sómentes no desapareceu do rexistro epigráfico en toda a dominación romana, senon que como o empregaban ainda no século IV ou V, cando xa posiblemente os que sabían ler xa non  entendian o seu singificado, faciase necesario colocar explícito diante do signo o que significaba para que os que visionaban a estela funeraria poideran ler, escribindo os lapicidas diante do signo, “ex” ou “de hoc”. Co que o signo C en posición envorcada, [e dí Crougintoudadigo entrementéndose para os que non anden maniobrando na cociña, sponte súa,  có aceite e os espárragos, ou se vaian e veñan có cántaro a fonte]  ven a significar exactamente o que hoxe significa na lingoaxe matematica, “de” ou “pertencete a”. Manda truco.

   
   

   De todas maneras doctora Canto, dice Crougintoudadigo que, nuestro doctoral paredros le agradece mucho, y muy en lo que vale por venir de vd. su doctoral opinion. Y Jesús entre los doctores. Amén.

   
   

   Salud y Gloria caros y cara.

   
   

   
   

   
   

   O T.P. foi sempre antes da conquista (TREBA/TOUDO) e ata o século XII (Terra/Territorium) o punto de referencia básico dos galegos e os habitantes do N.O. penínsular, e resulta inaceptable falar dunha reorganización de que tanto gostan anticuarios e medievalistas, promovida dende fora do sistema político territorial galego, nin co Imperio, nin co regnun suevorum ni ca monarquía astur.

   
   

    

   
   

    

   
   

   ⁴⁸ Conimbriga 23 (1984) 43-54 in J. Untermann, Actas do enc. cientif. en homenaxe a F. Bouza Brey, 1993:376

   
   

   ⁴⁹ Nunha inscripción apareacida en Hungría (Gyalokue) con antropónimos e trebónimos ou nomes de TP. Abilius Turanci f. Bobegius Veninif Lancien)sis, Pentius Dou(i)deri f. Aligantienses (Untermann 1993:376)

   
   

   Se ben descoñezo este epígrafe apunto a posibilidade dunha mala lectio a que ó viren tralo patronimico Venini f. o trebónimo adxetivado, lancie(n)sis e sucederen igoal en Dov(i)deri f. Aligantiensis, non vexo motivos para que non suceda iso mesmo tralo patronimico Turanci f. con Bobegius, o estaren este trebónimo testemuñado como arciprestado e TP na Bula de Pascual II de 21 de abril de 1110 pola que o papaconfirma a posesión dunha serie de antigos Trebas-agora (s. XII) nomeados Terrae/Territoria e arciprestados, -á Igrexa compostelán, apoiando a Xelmírez no longo pleito dos arciprestados có Conde de Galicia D. Pedro Froilaz e o seu hirmao o bispo Vallibriense Munio (Pena 1992:97:100).

   
   

   “... ad perpetuam scae. compost. Ecclesiae pacen ac stabilitatem sancimus ut universa quae ad eiusdem bti Iacobi Apostoli Ecclesiam, in qua nimirum eius corpus requiescere creditur, propietario iure intra vestram relatione didicimus, quieta ommino et integra vobis vestrisque successoribus in perpetuum conserventur, videlicet Terra de Superato (Ptol 2,6,35)Sobrado , Dormiana, Coto de Dormeá; Babegium (CIL III 4227); Coronatum, Arcedianato de Cornado;Mercia, Partido da Merca; archipresbyteratus sci Pelagii de Circitello; Mons Sacer; Tabeirolos, Xurisdicción de Tabeirós; Terra Montium vsque ad Avium, Xurisdicción de Montes; Morracium, Morrazo;Saliniense (Ptol 2,6,34), Arcedianato do Salnés; Terra e Termarum (sive potius -cron. Iriens.. Celenes …Ptol 2,6,42; Plin. 4 III. CIL II 2649), Caldas; Terra Arcubus, Arcos; Iriense, Iria, Pistomarcus (Plin. 4 III; Mela 3, II), Posmarcos; Amaheae et alii Montes (Ptol 2,6,36 ‘’),Xurisdicción e partido de Amahía; Prucios, Xurisdicción de Pruzos, Lavacengos -Lapatia(n)co(r)um prumunturium (Ptol. 2,6,4), Arciprestado de labacengos, Arros (Plin. 4 III), Arciprestado de Arròs; Nemitos (Ptol, 2,6,41) Terra , Tenencia y arcedianato de Naendos; Bisancos, Terra tenencia y arciprestado deBezoucos, Terra de Faro, Coporos (Plin. 4, III, CIL II 5250, Ptol, 2,6,24); Celticos (Plin. 4;III), Brecantinos (Pto. 2, 6,30), in Montanis duos archipresbiteratus, Dubria, Barcala, SALAgia, Gentines, et cetera usque ad Oceanum”, e mais adiante “... castelum scae Mariae de Lanciata (Pot. 2,6,29; plin. 3,28)” cf. Hª comp. T. I. Cap. XXXVI.

   
   

   ⁵⁰ CiL II 2484 Viriatis 1 (1957) p. 105. foto. Pastoriza. Chaves, in G. Pereira Menaut “Los Castella y las comunidades de Gallaecia. Zephyrus (XXXIV) 1982:275)

   
   

   Perdónenos cara Canto, a nuestras paredrías, que no es por enredar, ni por contradecir la doctrina consagrada. Sino porque las verdades de hoy son mentiras de mañana

   
   

    

   
   

    

2. 

   #2 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

    Y retornando a Bembribre, uno de los lugares favoritos de Tapeo de nuestro trasnillo sumicio Mobinicio, Crougintoudadigo y su caro paredros, ponen la segunda parte de la primera parte.

   
   
   

   Vela? a revisi?n da transcrici?n ?ntegra aparecida na p?xina Web mencionada[1]:

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   COMENTARIO DO PRIMEIRO EDICTO.

   
   

    

   
   

   Esquecidos  trala desaparici?n do chorado Seminario de Estudios Galegos os grandes estudios, e a perenne referencia de N. D.Foustel de Coulanges[2], de H. Hubert[3] e de poucos m?is, f?iseme aqu? inescusable o lembrar que fiando m?is na acci?n demoledora da piqueta romana que no continu?smo e perennidade do esp?rito ancestral, os intentos por crear modelos  organizativos foron moitos, horizontais e sincr?nicos todos eles, partindo de un antes  e de un despois , do fr?volo recurso aos ba?os aplicables ? Idade do Ferro en momentos estelares ou teatrais, m?is estimados canto m?is decadentes, (como o efecto da concesi?n do ius latii ) de ?cido n?trico institucional. Todos, ou case todos,  ladeando ou rexeitando a posibilidade advertida por Florentino L?pez Cuevillas nos anos trinta dunha secular continuidade institucional, ignorando a mantenta as proxecci?ns de larga duraci?n e alcance que tentamos retomar en estes papeis, virando as costas, segundo o penso m?is por dificultade idiom?tica que por temor, aos modelos factogr?ficos, hist?ricos, ling??sticos, etnogr?ficos e mitol?xicos comparatistas, prefiren romper consciente e vontariamente o f?o conductor dunha incomod?sima, esixente dun mediano equipamento en moitas disciplinas, conexi?n entre a Galicia Pre-romana e a Galicia Medieval, perdendo no troco as ?nicas v?as fiables de acceso ?s categor?as sociais, e aos espacios xurisdiccionais da nobreza e do pobo Galego, ?s m?is vellas linaxes de Europa que dende os castros ou as aldeas fortificadas, integrados estes nunha unidade maior a Traba ou Toudo, nos levan paseni?o ?s villae medievais, inseridas, sen extinguirse nunca o lume das lareiras, no mesmo espacio e na mesma xurisdicci?n do vello castro e  no mesmo Territorio Pol?tico, unidade maior ou Terra que no presente traballo chamamos treba, e hoxe poderiamos, comoa denominaron Civitas e Populus os romanos trala conquista, nomear  bisbarra .

   
   

    

   
   

   Antes de, hai catro ou cinco anos, se converter na nosa m?is devota e m?is encuberta seguidora polos nosos marcos e xurisdicci?ns, a chamada arqueolox?a espacio-paisax?stica  galega, imitando con m?is rebumbio que noces uns paradigmas de an?lise espacial dos anos 70  aplicados ? teor?a do central place [4], tentaba ?s apalpadas -quae verborum inmoderatio-, durante un aceirado e xeado inverno, reconstru?r , a paisaxe castrexa; un tempo Filipiense , a modo de quinta glaciaci?n Galega, na que arrefriar?an -e cun espectacular alarde de medios, en relaci?n inversa aos resultados obtidos, posibilitado pola peculiar estructura parental, clientelar, institucional e conxuntural dos seus voceiros, ? siciliana, a?nda arrefecen e arrefriar?n- o panorama arqueol?xico galego unha morea de paisaxes Boschianas, deenguedelladas taxidermias, ? vista est?n, e de pasteladas teses.

   
   

    

   
   

   En 1991[5]  e de novo en 1992 ao falar de A Terra como fundamento do Artellamento pol?tico e institucional de Galicia  xa estabamos en condici?ns de apuntar como Xunto ao xerarca relixioso con mallada para a exacci?n de rendas propia, o pr?ncipe exerce a funci?n soberana a traveso dos lazos de clientela que o vinculan aos se?ores dos Territorios econ?micos fragmentados [os se?ores dos castros e dos seus espacios xurisdiccionais] que conforman a Treba [6]. Neste Contexto institucional profundo sinalamos como individuos ou colectividades entraban en dependencia cun[ha] Treba ou cun nobre. Principes (e t?dolos seus efectivos con el) recib?an a submisi?n de particulares ou de unidades territoriais posiblemente a traveso dunha solemne cerimonia rexistrada ocasionalmente en torno ? sagrada pedra comunal [Croio Teut?tico crougintoudadigoe  ou altar rupestre da comunidade toudopalandaigae  [7]] do [lugar onde se celebraba a Asemblea da comunidade] *Oenac[h]/ Forum en torno ? que [dun xeito similar ao papel desenvolvido en similares circunstancias polo altar da igrexa Medieval] se fan estes pactos, procedemento non exclusivo dos Romanos, estas relaci?ns te?en un car?cter vertical que se corresponde coa estructura xerarquizada das sociedades cabaleirescas e en absoluto implican relaci?ns entre iguais (ex pari), sen?n supeditaci?n e vaSALAxe pois os encomendados (clientes) pasaban in fidem acceptos  a engrosar os efectivos xentilicios do patr?n que os recebe como clientela s?a e dos seus .

   
   

    

   
   

   Os as? acollidos, encomendados se commendare  [8] ao patronus integraban como familiares a s?a clientela[9]. Unha linguaxe institucional moi espida, moi arcaizante e ? vez sumamente pl?stica. Nese mesmo marco enc?drase o modelo de relaci?n entre o poder mon?rquico e a oligarqu?a territorial da Galicia Medieval, e, antepasado dereito, en estado puro, do sistema vasal?tico feudal, o discriminado artellamento xer?rquico dentro do Territorio regula tam?n as relaci?ns humanas.

   
   

    

   
   

   Porque este procedemento era similar ao dos ind?xenas (Susarros / Lougeios, etc.) os hospitia ser?an utilizados con grande efectividade polos romanos para establecer n?s de clientela coas unidades pol?ticas de base territorial [as trebas] da Gallaecia. Tralo establecemento de relaci?ns de clientela Roma est? plenamente lexitimada para usar os homes de armas dos pr?ncipes territoriais da Gallaecia Antiga no seu beneficio e tam?n para exercer unha acci?n fiscal recibindo entre os obsequia o pago dun tributo (censum) en determinadas datas. 

   
   

    

   
   

    

   
   

   O contexto preb?lico, onde as rifas pol?ticas internas interterritoriais substitu?ranse trala conquista da Gallaecia, e durante todo o Imperio, por un grande teatro de operaci?ns no que participaban compa??as artelladas en torno aos seus mandos naturais e insignias tribais (vexillum) e as xentes dos territorios pol?ticos aut?nomos do Noroeste que logo recibir?an o nome xur?dico de peregrini, homes libres gobernados de acordo cos seus usos e costumes vivindo autonomamente dentro da esfera abafante de Roma[10], dar?a paso, por motivos e circunstancias, segundo se desprende do xu?zo dos histori?grafos, similares aos motivos e circunstancias que moveron aos brit?ns, dramaticamente expostos estes en acendidos discursos por T?cito no seu Agricola, a sublevarse contra o abuso fiscal imposto polo dominador romano, ao alzamento xeneralizado de todas as trebas do Noroeste e do Norte Peninsular unidas as s?as forzas no 27 a.C. para sacudirse o xugo imperial.

   
   

    

   
   

   Vemos sublevarse, loitar acubillados nos montes e nas fragas e morrer heroicamente aos Astures -da man de Estrab?n, de Floro, de Di?n Casio, de Apiano, de Horacio e de Orosio e a?nda poder?an verse novas autopsias, nos recentes e documentados estudios, de Eduardo Peralta Labrador (2000, pp. 261-282) e de Manuel Salinas de Fr?as (1998, p. 141-153), sobre este asunto[11],  na enorme importancia e alcance dos papeis de Antonio Rodr?guez Colmenero que inciden en demostrar e lembrar como as fontes chaman Astures[12] aos Galaicos que, pas?ndose o cabo Prior e os Cabalos, habitan na cornixa Cant?brica[13]- e aos C?ntabros contra a crueldade de Carisio e ref?renos Di?n Casio as dificultades diante da guerra de guerrillas de Augusto cando acubillados [astures e c?ntabros] nas s?as esgrevias fortificaci?ns, non se lle achegaban nin se lle pu?an a man por usar eles todos armas arroxadizas [ &]  [14] 

   
   

    

   
   

   Contrasta o feito de que os dous edictos do xenocida civilizador Augusto contidos no bronce de Bembibre se poidan traducir con facilidade, coa dificultade que aos estudiosos establece a s?a doada comprensi?n institucional ao carecerse de un modelo fiable de organizaci?n territorial.

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   1? EDICTO

   
   

   Tras dunha rebeli?n xeneralizada [ desciscentibus ceteris ]  das tribos do NW entre a que estaba a treba de, e dos, Susarros, hoxe, baixo 33 lustros de administraci?n Leonesa,  os arciprestados de Toreno e Bembibre de cultura e fala galega, Augusto, exim?ndoo de cargas fiscais feudovasal?ticas consuetudinarias e conserv?ndolle o espacio xurisdiccional que ti?a, premia a un castro da tribo mencionada que lle foi fiel [permansisse in officio]aos invasores traizoando aos patriotas.

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   1.                                           IMP(ERATOR) CAESAR DIVI FIL(IVS) AVG(VSTVS) TRIB(VNICIA) POT(ESTATE)

   
   

   2.                                           V IIII ET PRO(CONSVLE) DICIT

   
   

   3.                                          
   

   
   
   
   CASTELLANOS PAEMEIOBRIGENSES EX

   
   

   4.                                           GENTE SVSARRORVM DESCISCENTIBVS

   
   

   5.                                           CETERIS PERMANSISSE IN OFFICIO COG-

   
   

   6.                                           NOVI EX OMNIBVUS LEGATIS MEIS QVI

   
   

   7.                                           TRANSDVRIANAE PROVINCIAE PRAE-

   
   

   8.                                           FVERVNT ITAQVE EOS VNIVERSOS IM-

   
   

   9.                                           MUNITATE PERPETVA DONO QVOSQ(VE)

   
   

   10.                                        AGROS ET QVIBVS FINIBVS POSSEDE-

   
   

   11.                                        RVNT LVCIO SESTIO QVIRINALE LEG(ATO)

   
   

   12.                                        MEO EAM PROVINCIAM OPTINENTEM

   
   

   13.                                        EOS AGROS SINE CONTROVERSIA POSSI-

   
   

   14.                                        DERE IVBEO

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   
   

   
   
   
   

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   1? EDICTO:

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   O Emperador C?sar Augusto, fillo do divino (C?sar) na s?a nona potestade tribunicia e o seu proconsulado d?:

   
   

    Souben por t?dolos meus legados que o foran da provincia Transduri?n[15]de que, separ?ndose os demais, os castrexos[16] Paemeiobrigenses da xente dos Susarros permaneceron no seu deber[17]. Emporiso conc?dolles a todos  eles a inmunidade[18] perpetua e ordeno que os campos e lindes aqueles que posu?ran cando meu legado Lucio Sestio Quirinal obtivera esa provincia, que pos?an ditos campos sen litixio alg?n.

   
   

    

   
   
   

   O segundo edicto parece consecuencia do primeiro ?C?l foi o problema que deu p? ? s?a redacci?n?

   
   

    

   
   

   O segundo Edicto de Narbona Marcia redactar?ase ao d?a seguinte da confecci?n do primeiro, tentando posiblemente Augusto, diante do reparo dos seus conselleiros, solucionar o serio problema de recrutamento que a nova posici?n de privilexio dun dos seus castros creaba ? treba de, e dos, Susarros para prestar complidamente o servicio de armas (a obriga de prestar auxilium indo armado a defender ao se?or  dominus / patronus, posiblemente a mesma obriga que na Alta Idade Media (B?chsensch?tz 1995, 62-63) recibir?a o nome de fonsado ou fossatum). Pois, comparable, si se nos tolera, a unha fidalgu?a fiscal medieval, o feito da concesi?n da inmunidade aos castrexos Paemeiobrigenses, levando parella a isenci?n do servicio militar, dificultar?a cubrir t?dolos efectivos militares dacabalo e de infanter?a a unha, posiblemente debilitada, vexillatio tribal de, e dos, Susarros.

   
   

    

   
   

   En principio - como tam?n parece sospeitalo G?za Alf?ldi-[19]  a isenci?n das cargas fiscais aos Paemeiobrigenses, concesi?n  esta que na Idade Media se chama fidalgu?a fiscal , ao dar lugar tam?n a isenci?n da obriga de prestar servicio militar, deixar?a teoricamente  ? treba, civitas / populus ou territorio pol?tico  e ? xente dos Susarros, por dereito de conquista clientes agora do emperador e sometidos as obrigas mutuas das relaci?ns sinalagm?ticas propias da clientela e do padroado, sen posibilidades de reunir, con intendencia propia e baixo o mando e bandeiras dos cadros nobiliarios de seu, unha compa??a auxiliar tribal.

   
   

    

   
   

   Ao ampliarse posiblemente a cont?a da cota que lles estar?a asinado consuetudinariamente, os demais castros e territorios xurisdiccionais susarros, corr?an, o risco de verse constrinxidos, ou imposibilitados para cubrir, cadanseu cun n?mero maior de homes[20],o continxente tribal clientelar, a vexillatio da treba, quizais unha centuria. Augusto e os seus conselleiros, por mor da inmunidade perpetua concedida aos esquiroles  que levar?a parella a mencionada isenci?n do servicio  de armas (obriga que, gravando aos demais castros dos Susarros, agachada na verba censum , envolvendo un amplo abano de de prestaci?ns consuetudinarias ind?xenas, se ver?a incrementada agora proporcionalmente no resto dos castros pecheiros dunha treba presuntamente modesta), temer?an de non por en marcha as medidas correctoras contempladas no segundo Edicto, verse privados do concurso da infanter?a e da cabaler?a Paemeiobriga.

   
   

    

   
   

   2? EDICTO

   
   

    

   
   

   O Emperador, tras de revistar con precipitaci?n o asunto do d?a anterior: Restablezoaos Castrexos Paemeiobrigenses da xente[21] dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.  no segundo edicto ver?ase na obriga de resolver puntualmente o problema que, derivado da s?a exemplar, interesada e propagandista largueza, compromet?a a suficiencia e a viabilidade dos Susarros para o reclutamento dos seus efectivos Tribais. Polo que contando cortesmente coa aquiescencia anticipada da civitasou treba de Valdeorras, en Narbona Martia, os d?as 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo c?nsules Marco Druso Lib?n e Lucio Calpurnio Pis?n , Augusto far?a unha diplom?tica reasignaci?n no segundo edicto mandando que os Aliobrigaci?os de Valdeorras cumprisen cos seu veci?os t?dalas s?as munera  ou obrigas fiscais.

   
   

    

   
   

   Sendo a bisbarra galega de Valdeorras, a Civitas Guigurrorum , unha treba sen d?bida m?is grande e m?is vizosa que a s?a veci?a dos Susarros, modestos habitantes das Terras de Toreno e Bembibre,  posiblemente, toda vez que o servicio militar hab?a que prestalo, sobrada de efectivos humanos, a Terra de Val de Geurros  nin pod?a negarse a cumprir unha orde imperial[22], nin deb?a ter incomodo en ceder vontariamente  aos seus veci?os parte dos seus homes, contando cun exceso de cota  que de calquera xeito segundo o arbitrio do fachendoso conquistador se adscribir?a ou reasignar?a a outras unidades.

   
   

    

   
   

   15.                                        CASTELLANIS PAEMEIOBRIGENSIBVS EX

   
   

   16.                                       
   

   
   
   
   GENTE  SVSARRORVM QVIBVS ANTE EA[M]

   
   

   17.                                        IMMVNITATEM OMNIVM RERVM DEDE-

   
   

   18.                                        RAM EORVM LOCO RESTITVO CASTELLANO[S]

   
   

   19.                                        ALIOBRIGIAECINOS EX GENTE GIGVRRO-

   
   

   20.                                        RVM VOLENTE IPSA CIVITATE EOSQVE

   
   

   21.                                        CASTELLANOS ALIOBRIGIAECINOS OM-

   
   

   22.                                        NE MVNERE FVNGI IVBEO CVM

   
   

   23.                                        SVSARRIS

   
   

   24.                                        ACTVM NARBONE MARTIO

   
   

   25.                                        XVI ET XV K(ALENDAS) MARTIAS M(ARCO) DRVSO LI-

   
   

   26.                                        BONE LVCIO CALPVRNIO PISONE

   
   

   27.                                        CO(N)S(VLIBVS

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   2? EDICTO:

   
   

    

   
   

   Restablezoaos Castrexos Paemeobrigenses da xente dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu. 

   
   

   Aos Castrexos Aliobrigiaeci?os da xente dos Geurros[23], quer?ndoo esa cidade[24], mando que os Castrexos Aliobrigaeci?os paguen t?dalas cargas fiscais[25] c?s Susarros.

   
   

    Feito en Narbona Martia, os d?as 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo c?nsules Marco Druso Lib?n e Lucio Calpurnio Pis?n .

   
   

    

   
   

   Tomando prestado para este fin o castro ou aldea fortificada de Aliobriga e os seus habitantes, xente do vizoso territorio pol?tico aut?nomo de Valdeorras[26], cambiando a xurisdicci?n, ou si se prefire recorrendo ao mencionado expediente da atribuci?n, o conquistador e patr?ns Augusto co segundo edicto solucionar?a o problema da vexillatio  dos Susarros, corpo auxiliar comparable ? hoste ou ? mesnada medieval, de cubrir os efectivos necesarios garant?ndose o auxilium dos efectivos xentilicios desta Treba e cubr?ndose , ao alixeirar a prema fiscal, de paso as costas contra novas revoltas.

   
   

    

   
   
   
   
   
   

   [1] Acompa?ada da seguinte traduccion ao castel?n de Jes?s Rodriguez Morales [El Emperador C?sar Augusto, hijo del Divino (C?sar), durante su novena potestad tribunicia y proconsulado, dice: Concedo a todos

   
   

   los habitantes del castro Paemeiobrigense, de la gente de los susarros la inmunidad perpetua y todos los campos en el territorio que han ocupado, ya que he sabido por todos nis legados anteriores en la Provincia Transduriana que abandonando a todos los demas (pueblos aquellos cumplieron hasta el final con sus obligaciones.

   
   

   Para Lucio Sestio Quirinal, que ha obtenido mi legatura en esa provincia,ordeno que posean estos campos sin controversia alguna.

   
   

   Para los habitantes del castro Paemeiobrigense, de la gente de los Susarros, de los que m?s arriba habia concedido la inmunidad completa, restituyo en el lugar de estos (devuelvo a su lugar) a los del castro Allobriguiaecino de la gente de los Guigurros puesto que voluntariamente lo quiere la misma ciudad (De los Paemeiobrigenses)

   
   

   Y a estos habitantes del castro Allobrigaecino que cumplan t?das sus obligaciones con (dentro de la gente de) los Susarros.Dado en Narbona Marcia el 16 y 15 de las calendas de Marzo, siendo c?nsules Marco Druso Lib?n y Lucio Calpurnio Pis?n. (14 y 15 de febrero del 15 aC.)]

   
   

    

   
   
   

   [2] N. D. Fustel de Coulanges, en 1908 veu perfectamente a continuidade dos lindes xurisdiccionais do castro ? villa Romana e ? villa Medieval.

   
   
   

   [3] Henri Hubert: Les Celtes.1932.

   
   
   

   [4]  Un exemplo a seguir o fora D.L. Clarke , 1972 pp 801-869, que aplicara en torno a Glastonbury un modelo integrado de relaci?n entre castros e asentamentos abertos, coa in?til pretensi?n de reconstruir os territorios castrexos mediante o estudio da s?a distribuci?n, metodolox?a criticada, tam?n precipitadamente, por J. R. Collis (1981,  pp. 66-76), ao observar que non eran contemporaneos os castros estudiados no modelo de Clarke, e por Olivier B?chsensch?tz quen, ante este feito certamente irrelevante no modelo continuista que presentamos, concl?e que ?, m?lia que a tentaci?n de facelo e grande, abondo perigoso construir un modelo baseado nos castros cando ? s?a dataci?n e incerta (1995, pp. 61) .

   
   
   

   [5] A. Pena:1991, pp.116-125.

   
   
   

   [6]  Polibio descrebe as avantaxes de ter unha nutrida clientela para o nobre galo e C?sar sinala as avantaxes rec?procas do sistema de clientela para os se?ores e os seus seguidores. Cf. T.G.E. Powell. 1960.

   
   
   

   [7] E aqu? algunha non tivo m?is remedio que citar.

   
   
   

   [8]  C?sar: De Bello Gallico. VI, 27,7

   
   
   

   [9] O v?nculo, que se transmite de pais a fillos non se pod?a extender al?n da terceira xeneraci?n ( P. de Francisci. 1959 ) e colateralmente ao sexto grao, hab?a que renovalo como ocurr?a cos foros medievais cando caducaban e este  ? [como xa vimos] o sentido da Tabula de Castromao do ano 132 d. C. que establece unha relaci?n sinalagm?tica entre os Coelerni e o prefecto da cohorte I dos Celt?beros C. Antonio Aquilo. O mantenemento dos Territoria polos seus pr?ncipes depender? estreitamente do respecto e o cumplimento dos pactos establecidos por ambas partes.  Obra citada, pp. 28.

   
   

    

   
   
   

   [10]  A. Pena.1992, pp. 27-31.

   
   
   

   [11] E m?is interesantes o ser?an de non ningunear deliberadamente os autores interpostos o papel da Gallaecia

   
   
   

   [12] Un heroe troiano nomeado Astur, foille familiar a Augusto, descendente asemade do heroe troiano Eneas, e mentras este ?ltimo chegou providencialmene ?s costas Euboicas de Cumas na nave sin Palinuro, o primeiro, segundo nos refire Virgilio cun casco de tres penachos, surcar?a dacabalo o oceano fuxindo de Troia. Dentro do contexto das xenealox?as fant?sticas celtas, hai que considerar ao menos o feito de que nada impide importar, ao igoal que se importaba o vi?o hai ao menos dous mil anos segundo o amosa, exclu?ndo unha orixe Medieval, a an?lise xen?tica das cepas aut?ctonas da variedade Albari?o das Rias Baixas, as tradici?ns ?picas hom?ricas, recollendose a especie dunha fabulosa chegada de Astur ao mar Cant?bro. como cecais nos ilustre -contradecindo outras pretensi?ns m?is asalmonadas e psicopompas- a  chamada Diadema de Ribadeo  ou de San Xoan de Oscos . Outro tanto suceder?a c? antrop?nimo Coronero tomado probablemente de la Iliada, do mesmo modo que tomaban os seus nomes da Materia de Breta?a os cabaleiros galegos medievais como Lan?arote de Lago ou Pedro Galv?n de Santa Marta.

   
   
   

   [13]   O resto, e dicir a meirande parte de Iberia, encontrase baixo o legado consular, que ten baixo o seu mando un ex?rcito considerable de perto de tres lexions e tres legados: destes, un con d?as lexi?ns garda todo o territorio situado al?n o Douro cara o Norte, cham?ndoselles a estes habitantes con anterioridade lusitanos e agora Galaicos, a eles unenselles as monta?as septentrionais con inclusi?n dos Astures e C?ntabros  Estrab?n. III, 4,20; Coma o v? Antonio Rodriguez Colmenero [ &] dentro da tem?tica c?ntabra da Guerra incl?ese o episodio do Mons Medullius e o da conquista das ulteriores Gallaeciae partes, quae montibus silvisque censitae Oc?ano terminantur (Orosio, VI 21, 6-7.) ; pero el Mons Medullius achar?ase segundo as afirmaci?ns de Orosio, nas inmediaci?ns do Mi?o [comentada con Raquel Casal Garc?a hai uns anos, en presencia do grupo de arqueolox?a da terra de Trasancos, de Fernando Alonso Romero e de Don Luis Monteagudo, unha at?pica e misteriosa inscripci?n ourens?n de Pereiro de Aguiar: SICENATA PACATA, considerando este autor ent?n a posibilidade dunha lectio  vencida (forma pasiva *segenata dun hipot?tico vervo celta vencer *Seg- victoreada, vencida ) e pacificada ; dat?ndoa Monteagudo polo tipo de letra perto do s.I a.C., vendo todos a posibilidade remota dunha relaci?n desta inscripci?n coas guerras de Augusto e c? episodio de Medulio, quedouse de facer alg?n d?a un estudio da ?reana que se ubica. No Anuario Brigantino (2000, p.75) n?22, escribe D. Luis Monteagudo nuns comentarios a traducci?n d­­­­­o  Edicto de Bembibre felizmente: Quiz? la ?nica  posible inscripci?n (de solo una palabra prelatina) ser?a biling?e grabada nunha pena de Vilari?o 2,5 kN Pereiro de Aguiar 7kNE Ourense: SICENATA PACATA quieta, pacificada  caracteres datables quiz? antes de Cristo; ie *sek deixar, estar tranquilo; lat. segnis lento, preguiceiro  POK896; e > i: *bhrega >gall? friga(-ha) fisura  en Fieiro Arcos 9kNW Mazaricos, Coru?a, ie *bhreg romper  POK 165. Agora ben, relacionando estos dous significados coa situaci?n flumini Minio inminentem do castelo (alto-medieval? con tradici?n de grande batalla e situado ca 400 m. Sobre y al S.de la inscripci?n) ? loxico- concl?e o sabio profesor- que aqu? puido estar o tan buscado Medulium Montem(Orosio VI 21,5)onde os derradeiros combatentes callaicos para evitar a esclavitude suicidaronse certatim (? porf?a, con emulaci?n) igne ferro et veneno. Orosio ib. ] e esas partes de Gallaeciae, ainda que Orosio escriba dentro da realidade politica da Gallaecia do seu tempo, son as da Gallaecia oce?nica actual; o que conlevaria con outros argumentos, que te?amos que falar, ao menos como obxectivos de conquista por parte de Roma, dunha Cantabria amplia, que comprenderia todas as terras ba?adas polo Mare Cantabrum, circunscribindose a Asturia preb?lica as monta?as situadas ao mediod?a do Bierzo e llanuras orientais conlindantes  El m?s antiguo documento & (a?o 15 a. C.) Cuadernos de Estudios Gallegos , Tomo XLVII, fasciculo 112, Santiago 2000 p. 20.

   
   
   

   [14]  DI?N CASIO LIII, 25, 2 e 5-8; e 26, 1

   
   
   

   [15]  De tra-lo r?o Douro.

   
   
   

   [16] Xa que se fala de Cultura Castrexa , Arte Castrexa  en non de  Cultura Castel?n  ou de Arte Castel?n  ao traducirse  a verba latina castellum por castro, en consecuencia castellanis >castrexos e non castellanos  ou castel?ns, termo que en Galicia se reservar? para os habitantes de Castela ou para os residentes nun castelo medieval.

   
   
   

   [17] Conf. Caio Xulio C?sar. De Bello Civili. LXXXV oficcium suum praestitisse  oficcium praestare, comprir co seu deber.

   
   
   

   [18] Ni mesmo sentido que ten esta verba na Idade Media , esto ? a isenci?n de impostos e do servicio militar, o auxilium ou o fossatum ou fonsado Medieval.

   
   
   

   [19]  Comunicaci?n personal nunha conferencia na Facultade de Humanidades de Ferrol en Maio de 2000 baixo o ep?grafe: El Edicto de Augusto en el Bierzo.

   
   
   

   [20]  En 1991 diciamos ( Pena en Nar?n &v. I p 137)   por outra parte os efectivos militares destes estados, ou territoria, como gustan de nomealos os diplomas medievais, formaron en torno aos seus mandos naturais, nas tropas auxiliares ou nas vexillationes do ex?rcito, con bandeira (vexillum) propia[ &] 

   
   
   

   [21] gentes/gentilitates refiren sin m?is no Noroeste, na Gallaecia, como levamos apuntando dende 1991 ao conxunto da poblaci?n, esto ? aos habitantes, ? xente, dun castro ou dunha treba ou tribo.

   
   
   

   [22] iubeo &volente ipsa civitate

   
   
   

   [23] Geurros ? o nome Alto Medieval dos Guigurri, hoxe Valdeorras.

   
   
   

   [24] Folga dicir que, pagado o censum ou capitaci?n como na Alta Idade Media por cada habitante dun castro cabo da casa, home libre ou pecheiro, ao ser coma dixemos presumiblemente unha polis?mica taxa fixa e da mesma cont?a para todos, ? dicir un amplo paquete impositivo  comprensivo de rendas, de servicios xurisdiccionais e auxillium ou prestaci?ns personais coas armas, postos a pagar unhas cargas que non revert?an na comunidade sen?n no Imperio, aos Castrexos Aliobrigaeci?os tanto lles ter?a, e non deber?a o Territorio Pol?tico ao que estos castrexos pertenc?an: os Guigurros, Terra e arciprestado de Valdeorras, nin ser?a prudente, por alg?n impedimento a unha orde imperial- para cubrir con parte dos homes seus os efectivos adfines (lim?trofes e parentes) da treba dos Susarros (probablemente encadrados nas Terras e arciprestados de Toreno e Bembibre) que se v?an agora por mor da imperial largueza nun grave apreto ao quedar exentos os homes do Castro Paemeiobrigense das taxas e do cumplimento do servicio militar co resto da treba.

   
   
   

   [25]  Probablemente o tributum capitis taxa fixa consistente en rendas en especie pagada polos cabos da casa  de abaixo ? arriba, a  etnicidade  celta destes pobos baseada na existencia de territorios pol?ticos aut?nomos, trebas, tribos ou civitates/populi , independentes e pol?ticamente aut?nomasbaixo reges ou principes , dependentes unhas de outras por vontade propia contribu?das (contributae, tras anoar lazos de clientela e hospitalidade, -entendanse nunca horizontais, entre igoais, ex pari, sen?n verticais de supeditaci?n e vaSALAxe, de abaixa a arriba-, que eisixen o pago dun imposto , cis/censum ) unha ou varias trebas con outa m?is poderosa, ou independizadas  ou descontribuidas como sucedera trala campa?a de D. Iunio Bruto do 137 a C (Estrab?n III 3,5) para debilitar o conquistador a forza das tribus poderosas -como cecais amose o Bronce de Lascuta (CIL II 5041); ou atribuidas ? forza polo nova amo as tribus soberbias  a outras de contrastada fidelidade (at/tributae). Aqu? o edicto aparenta compensar ao territorio pol?tico dos Susarros pola perda das rendas en prestaci?ns personais dun dos seus castros, o Castro Pameiobrigo ao quedar os seus habitantes isentos non solo do pago de rendas xurisdiccionais senon tam?n da obriga de prestar auxillium, axuda militar aoconquistador.

   
   

    

   
   
   

   [26] Treba, tribo, civitas / populus ou territorium, dos Geurros  ou Gigurri.

   
   

    

   
   

   Salud y Gloria caros y caras. Haiga Paz.

   
   

   Que nos vamos a Bembribre nuestras paredrias a tomarnos una TAPA con nuestro caro trasnillo sumicio Mobinicio.

   
   

   Ya contaremos m?s mentiras a la vuelta. Que las verdades de hoy son las mentiras del ma?ana.

3. 

   #3 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

   Vaya se cortó. Perdón. Decíamos arriba

   
   

   
   

   1º EDICTO

   
   

   Tras dunha rebelión xeneralizada [ “desciscentibus ceteris”]  das tribos do NW entre a que estaba a treba de, e dos, Susarros, hoxe, baixo 33 lustros de administración Leonesa,  os arciprestados de Toreno e Bembibre de cultura e fala galega, Augusto, eximíndoo de cargas fiscais feudovasaláticas consuetudinarias e conservándolle o espacio xurisdiccional que tiña, premia a un castro da tribo mencionada que lle foi fiel [permansisse in officio]aos invasores traizoando aos patriotas.

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   1.                                           IMP(ERATOR) CAESAR DIVI FIL(IVS) AVG(VSTVS) TRIB(VNICIA) POT(ESTATE)

   
   

   2.                                           V IIII ET PRO(CONSVLE) DICIT

   
   

   3.                                          
   

   
   
   
   CASTELLANOS PAEMEIOBRIGENSES EX

   
   

   4.                                           GENTE SVSARRORVM DESCISCENTIBVS

   
   

   5.                                           CETERIS PERMANSISSE IN OFFICIO COG-

   
   

   6.                                           NOVI EX OMNIBVUS LEGATIS MEIS QVI

   
   

   7.                                           TRANSDVRIANAE PROVINCIAE PRAE-

   
   

   8.                                           FVERVNT ITAQVE EOS VNIVERSOS IM-

   
   

   9.                                           MUNITATE PERPETVA DONO QVOSQ(VE)

   
   

   10.                                        AGROS ET QVIBVS FINIBVS POSSEDE-

   
   

   11.                                        RVNT LVCIO SESTIO QVIRINALE LEG(ATO)

   
   

   12.                                        MEO EAM PROVINCIAM OPTINENTEM

   
   

   13.                                        EOS AGROS SINE CONTROVERSIA POSSI-

   
   

   14.                                        DERE IVBEO

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   
   

   
   
   
   

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   1º EDICTO:

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   O Emperador César Augusto, fillo do divino (César) na súa nona potestade tribunicia e o seu proconsulado dí:

   
   

    Souben por tódolos meus legados que o foran da provincia Transdurián[1]de que, separándose os demais, os castrexos[2] Paemeiobrigenses da xente dos Susarros permaneceron no seu deber[3]. Emporiso concédolles a todos  eles a inmunidade[4] perpetua e ordeno que os campos e lindes aqueles que posuíran cando meu legado Lucio Sestio Quirinal obtivera esa provincia, que posúan ditos campos sen litixio algún.

   
   

    

   
   

   
   

   O segundo edicto parece consecuencia do primeiro ¿Cál foi o problema que deu pé á súa redacción?

   
   

    

   
   

   O segundo Edicto de Narbona Marcia redactaríase ao día seguinte da confección do primeiro, tentando posiblemente Augusto, diante do reparo dos seus conselleiros, solucionar o serio problema de recrutamento que a nova posición de privilexio dun dos seus castros creaba á treba de, e dos, Susarros para prestar complidamente o servicio de armas (a obriga de prestar auxilium indo armado a defender ao señor  dominus / patronus, posiblemente a mesma obriga que na Alta Idade Media (Büchsenschütz 1995, 62-63) recibiría o nome de fonsado ou fossatum). Pois, comparable, si se nos tolera, a unha fidalguía fiscal medieval, o feito da concesión da inmunidade aos castrexos Paemeiobrigenses, levando parella a isención do servicio militar, dificultaría cubrir tódolos efectivos militares dacabalo e de infantería a unha, posiblemente debilitada, vexillatio tribal de, e dos, Susarros.

   
   

    

   
   

   En principio - como tamén parece sospeitalo Géza Alföldi-[5]  a isención das cargas fiscais aos Paemeiobrigenses, concesión  esta que na Idade Media se chama “fidalguía fiscal”, ao dar lugar tamén a isención da obriga de prestar servicio militar, deixaría teoricamente  á treba, civitas / populus ou “territorio político” e á xente dos Susarros, por dereito de conquista clientes agora do emperador e sometidos as obrigas mutuas das relacións sinalagmáticas propias da clientela e do padroado, sen posibilidades de reunir, con intendencia propia e baixo o mando e bandeiras dos cadros nobiliarios de seu, unha compañía auxiliar tribal.

   
   

    

   
   

   Ao ampliarse posiblemente a contía da cota que lles estaría asinado consuetudinariamente, os demais castros e territorios xurisdiccionais susarros, corrían, o risco de verse constrinxidos, ou imposibilitados para cubrir, cadanseu cun número maior de homes[6],o continxente tribal clientelar, a vexillatio da treba, quizais unha centuria. Augusto e os seus conselleiros, por mor da inmunidade perpetua concedida aos “esquiroles” que levaría parella a mencionada isención do “servicio” de armas (obriga que, gravando aos demais castros dos Susarros, agachada na verba “censum”, envolvendo un amplo abano de de prestacións consuetudinarias indíxenas, se vería incrementada agora proporcionalmente no resto dos castros pecheiros dunha treba presuntamente modesta), temerían de non por en marcha as medidas correctoras contempladas no segundo Edicto, verse privados do concurso da infantería e da cabalería Paemeiobriga.

   
   

    

   
   

   2º EDICTO

   
   

    

   
   

   O Emperador, tras de revistar con precipitación o asunto do día anterior: “Restablezoaos Castrexos Paemeiobrigenses da xente[7] dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.” no segundo edicto veríase na obriga de resolver puntualmente o problema que, derivado da súa exemplar, interesada e propagandista largueza, comprometía a suficiencia e a viabilidade dos Susarros para o reclutamento dos seus efectivos Tribais. Polo que contando cortesmente coa aquiescencia anticipada da civitasou treba de Valdeorras, “en Narbona Martia, os días 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo cónsules Marco Druso Libón e Lucio Calpurnio Pisón”, Augusto faría unha diplomática reasignación no segundo edicto mandando que os Aliobrigaciños de Valdeorras cumprisen cos seu veciños tódalas súas “munera” ou obrigas fiscais.

   
   

    

   
   

   Sendo a bisbarra galega de Valdeorras, a Civitas Guigurrorum , unha treba sen dúbida máis grande e máis vizosa que a súa veciña dos Susarros, modestos habitantes das Terras de Toreno e Bembibre,  posiblemente, toda vez que o servicio militar había que prestalo, sobrada de efectivos humanos, a Terra de “Val de Geurros” nin podía negarse a cumprir unha orde imperial[8], nin debía ter incomodo en ceder “vontariamente” aos seus veciños parte dos seus homes, contando cun “exceso de cota” que de calquera xeito segundo o arbitrio do fachendoso conquistador se adscribiría ou reasignaría a outras unidades.

   
   

    

   
   

   15.                                        CASTELLANIS PAEMEIOBRIGENSIBVS EX

   
   

   16.                                       
   

   
   
   
   GENTE  SVSARRORVM QVIBVS ANTE EA[M]

   
   

   17.                                        IMMVNITATEM OMNIVM RERVM DEDE-

   
   

   18.                                        RAM EORVM LOCO RESTITVO CASTELLANO[S]

   
   

   19.                                        ALIOBRIGIAECINOS EX GENTE GIGVRRO-

   
   

   20.                                        RVM VOLENTE IPSA CIVITATE EOSQVE

   
   

   21.                                        CASTELLANOS ALIOBRIGIAECINOS OM-

   
   

   22.                                        NE MVNERE FVNGI IVBEO CVM

   
   

   23.                                        SVSARRIS

   
   

   24.                                        ACTVM NARBONE MARTIO

   
   

   25.                                        XVI ET XV K(ALENDAS) MARTIAS M(ARCO) DRVSO LI-

   
   

   26.                                        BONE LVCIO CALPVRNIO PISONE

   
   

   27.                                        CO(N)S(VLIBVS

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   2º EDICTO:

   
   

    

   
   

   “Restablezoaos Castrexos Paemeobrigenses da xente dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.”

   
   

   “Aos Castrexos Aliobrigiaeciños da xente dos Geurros[9], queréndoo esa cidade[10], mando que os Castrexos Aliobrigaeciños paguen tódalas cargas fiscais[11] cós Susarros.

   
   

    Feito en Narbona Martia, os días 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo cónsules Marco Druso Libón e Lucio Calpurnio Pisón”.

   
   

    

   
   

   Tomando prestado para este fin o castro ou aldea fortificada de Aliobriga e os seus habitantes, xente do vizoso territorio político autónomo de Valdeorras[12], cambiando a xurisdicción, ou si se prefire recorrendo ao mencionado expediente da atribución, o conquistador e patróns Augusto co segundo edicto solucionaría o problema da “vexillatio” dos Susarros, corpo auxiliar comparable á hoste ou á mesnada medieval, de cubrir os efectivos necesarios garantíndose o auxilium dos efectivos xentilicios desta Treba e cubríndose , ao alixeirar a prema fiscal, de paso as costas contra novas revoltas.

   
   

    

   
   

    

   
   

    

   
   

   CONCLUSIÓNS

   
   

    

   
   

               Poderíanse tirar outras moitas conclusións cobrando sentido as cláusulas de reposición contidas en ámbolos dous edictos de Augusto:“e tódolos campos e límites que xa tiñan antes mando que os ocupen sen controversia algunha” ou “restablezo ao lugar de seu aos castrexos Aliobrigaeciños” de inserirmos o “Bronce de Bembibre” no horizonte institucional analizado nestes papeis.

   
   

    

   
   

   Visualmente e como marco institucional as verbas de Augusto sírvanos aquí como ilustración de todo o exposto, una lámina A) onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva Merlán, nun libro para nenos editado polo Concello de Narón en 1993,  nun cadro evolutivo, amosando pervivencias de inmobiliario arqueolóxico xurisdiccional de longa duración, se figura o paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval;
   

   
   
   
    e una lámina B) onde sobre o territorio dos Ártabros, Trasancos ou Tartares, decoirado  por un inmobiliario arqueolóxico nun perenne marco xeográfico e institucional milenario contense o cadro evolutivo deste Territorio Político  similar ao das outras unidades territoriais, celto-atlánticas e indoeuropeas que Renfrew 1984: 85, chamaría early state module “ESM”, tal e como figura representado no estudio factográfico - transcrición incluída do códice do AHN, clero, 64 b de San Martiño de Xuvia por min realizada – intitulado (véxanse comparativamente estudios destes territorios de Johnson & Earle. 1987, p. 207; Firth. 1936; Sahlins. 1958; Kirchoff. 1955; Carneiro, R. L. 1970; Gibson 1990; Gibson & Geselowitz. 1988; Service. 1975): “A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media,” de 1992.

   
   

    

   
   

   A)

   
   

    

   
   

   O paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval ilustra a permanencia institucional e xurisdiccional dun dos espacios acoutados da freguesía de O Val, Concello de Narón, conformada posiblemente por cinco castros ou xurisdiccións primordiais[13] que deron pé, conservándose sempre o mesmo espacio e os mesmos limites cos mesmos marcos, mámoas moitos deles, a cinco villae Medievais e, xa no século XVI a cinco coutos xurisdiccionais. Como axiña o estarán a ver nosos encubertos seguidores paisaxistas, non escollemos aleatoriamente esta ilustración, máis por existir na parroquia moitas veces unha versión galega do coicedirlandés, chamado Quintá ou Quintana, un quinto espacio xurisdiccional  situado no centro da fregresía,  non sempre un castro, que , con máis de medio millar de topónimos e circunstancias similares, en moitas ocasións podería da lugar aínda construída en lugares aparentemente deshabitados á propia igrexa parroquial.

   
   

   
   

   
   
   
   

   
   

   Sen esquecermos que para comprender a estructura territorial das civitates/ populi , castella / domi que amosan as fontes clásicas e seguirlle os pasos á súa evolución convén analizar o mecanismo socioinstitucional interno do territorio político comparativamente a través da mirada das fontes altomedievais [14] como para as Galias o vira Foustel de Coulanges (1908) e para Galicia o vimos nos ao lembrar a xénese e o desenvolvemento do territorio xurisdiccional do castro[15], <os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados na península pola fontes: M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) non impiden no horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterradas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos o pe das leiras serían dezmados polo señor e polo clero indíxena  con distintos criterios dependendo da posición do labrego (home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor). Polo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas serían moi estables cá división en tres follas das parcelas e a rotación de cultivos […] sistema este que non altera o medio e, conserva os recursos naturais.

   
   

    

   
   

   Unha testemuña indirecta (M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) confirma a existencia de decrúas e rozas nos montes que demandan usos comunais (quizais cada 20, 30 ou 40 anos como veuse facendo ata a presente centuria).

   
   

   Coa chamada ‘romanización’ -concepto que todos usamos pero convén dicilo non está definido no Nw- a vida cotián dos castros non sofre variacións- salvo un aumento nas detraccións campesiñas por mor de novas taxas- tampouco o medio nin as estructuras políticas.

   
   

    

   
   

   Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas elites- integrada nos “world economic Systhems” estendida a países e culturas remotas, e que na dominación estenderonse productos (vino e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos. Na lingua o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingua vernácula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes indíxenas- como amosan as inscricións lusitanas- do clero desaparecendo da escrita cando empreguen estes o latín nos textos trala súa conversión masiva ao cristianismo. O pobo nunca falou propiamente latín. Resumindo podemos dicir que no período chamado dos castros entre os anos 600 antes da nosa era, ata o 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, pero desenvolve a súa actividade social e económica de labregos e gandeiros fora da casa, nas terras de cultivo e pastos nun espacio económico exterior demarcado por límites e marcos de gran pervivencia. Poren, o castro sería o asentamento humanizador da paisaxe (1). Dentro da mesma demarcación van evolucionando os asentamentos, e os labregos pasan a vivir en cachoupas, modestas grañas illadas, mentres os señores poderosos constrúense villae o xeito romano (2). Neste espacio de tempo entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas.

   
   

    

   
   

   Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrado xa na Alta Idade Media, os señores mais modestos constrúen “castronelas”. (defended farmsteads) grañas defendidas ás que chaman villae (3), evolucionando así o tipo de asentamento, pero conservando a demarcación ou espacio económico dos anteriores modelos.

   
   

   
   

   
   
   
   A villa vai funcionar como un pazo, os señores e os seus labregos viven agora fora do recinto fortificado. Os señores nunha luxosa villa con calefacción, habitacións e almacéns, seus labregos e home libres, vasalos todos do señor espállanse nas súas casas dentro do mesmo territorio demarcado que antes tiña o castro. so cambia a forma da distribución das vivendas máis non os usos e costumes anteriores.

   
   

   Os señores dos castros mais modestos chamaban villa a un pequeno recinto defendido onde vivían cós seus criados e  gando.

   
   

   Esta forma de habitación estendeuse ao pouco e a partires do S. V. converteuse na única forma de hábitat na Terra de Trasancos, e nas outras terras galegas, así ata finais do S. XII.

   
   

    

   
   

   
   
   

   
   

   [1]  De tra-lo río Douro.

   
   

   
   

   [2] Xa que se fala de “Cultura Castrexa”, “Arte Castrexa” en non de  “Cultura Castelán” ou de “Arte Castelán” ao traducirse  a verba latina castellum por castro, en consecuencia castellanis >castrexos e non “castellanos” ou casteláns, termo que en Galicia se reservará para os habitantes de Castela ou para os residentes nun castelo medieval.

   
   

   
   

   [3] Conf. Caio Xulio César. De Bello Civili. LXXXV “oficcium suum praestitisse” oficcium praestare, comprir co seu deber.

   
   

   
   

   [4] Ni mesmo sentido que ten esta verba na Idade Media , esto é a isención de impostos e do servicio militar, o auxilium ou o fossatum ou fonsado Medieval.

   
   

   
   

   [5]  Comunicación personal nunha conferencia na Facultade de Humanidades de Ferrol en Maio de 2000 baixo o epígrafe: El Edicto de Augusto en el Bierzo.

   
   

   
   

   [6]  En 1991 diciamos ( Pena en Narón…v. I p 137)  “ por outra parte os efectivos militares destes estados, ou territoria, como gustan de nomealos os diplomas medievais, formaron en torno aos seus mandos naturais, nas tropas auxiliares ou nas vexillationes do exército, con bandeira (vexillum) propia[…]”

   
   

   
   

   [7] gentes/gentilitates refiren sin máis no Noroeste, na Gallaecia, como levamos apuntando dende 1991 ao conxunto da población, esto é aos habitantes, á xente, dun castro ou dunha treba ou tribo.

   
   

   
   

   [8] iubeo…volente ipsa civitate

   
   

   
   

   [9] Geurros é o nome Alto Medieval dos Guigurri, hoxe Valdeorras.

   
   

   
   

   [10] Folga dicir que, pagado o censum ou capitación como na Alta Idade Media por cada habitante dun castro cabo da casa, home libre ou pecheiro, ao ser coma dixemos presumiblemente unha polisémica taxa fixa e da mesma contía para todos, é dicir un amplo “paquete impositivo” comprensivo de rendas, de servicios xurisdiccionais e auxillium ou prestacións personais coas armas, postos a pagar unhas cargas que non revertían na comunidade senón no Imperio, aos Castrexos Aliobrigaeciños tanto lles tería, e non debería o Territorio Político ao que estos castrexos pertencían: os Guigurros, Terra e arciprestado de Valdeorras, nin sería prudente, por algún impedimento a unha orde imperial- para cubrir con parte dos homes seus os efectivos adfines (limítrofes e parentes) da treba dos Susarros (probablemente encadrados nas Terras e arciprestados de Toreno e Bembibre) que se vían agora por mor da imperial largueza nun grave apreto ao quedar exentos os homes do Castro Paemeiobrigense das taxas e do cumplimento do servicio militar co resto da treba.

   
   

   
   

   [11]  Probablemente o tributum capitis taxa fixa consistente en rendas en especie pagada polos “cabos da casa” de abaixo á arriba, a  “etnicidade” celta destes pobos baseada na existencia de territorios políticos autónomos, trebas, tribos ou civitates/populi , independentes e políticamente autónomasbaixo reges ou principes , dependentes unhas de outras por vontade propia contribuídas (contributae, tras anoar lazos de clientela e hospitalidade, -entendanse nunca horizontais, entre igoais, ex pari, senón verticais de supeditación e vaSALAxe, de abaixa a arriba-, que eisixen o pago dun imposto , cis/censum ) unha ou varias trebas con outa máis poderosa, ou “independizadas” ou descontribuidas como sucedera trala campaña de D. Iunio Bruto do 137 a C (Estrabón III 3,5) para debilitar o conquistador a forza das tribus poderosas -como cecais amose o Bronce de Lascuta (CIL II 5041); ou atribuidas á forza polo nova amo as tribus “soberbias” a outras de contrastada fidelidade (at/tributae). Aquí o edicto aparenta compensar ao territorio político dos Susarros pola perda das rendas en prestacións personais dun dos seus castros, o Castro Pameiobrigo ao quedar os seus habitantes isentos non solo do pago de rendas xurisdiccionais senon tamén da obriga de prestar auxillium, axuda militar aoconquistador.

   
   

    

   
   

   
   

   [12] Treba, tribo, civitas / populus ou territorium, dos “Geurros” ou Gigurri.

   
   

   
   

   [13] Conservanse hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro.

   
   

   
   

   [14]  Cf.as notas nn. 122 e129.

   
   

   
   

   [15] E o estará a ver, segundo das converxencias milagrosas, sempre pródigas trala pubricación das nosas autopsias, se desprende, a quinta glaciación dos nosos encubertos, abonados, e forrados, anticuarios e arqueópaisaxistas.

4. 

   #4 crougintoudadigo 12 de abr. 2008

   Quédese có gato quen queira gato, pero iso sí, que non pense que lle dan legbre.

   
   

   Alfaiome, muy agradecidos por sus enmiendas, que le somos gallegos de Ferrol, ay, y por la información de que Miguel de Cervantes Saavedra escribió en castellano su Quijote -lo leeremos-.

   
   

   Pero  está vd. seguro de  que Cervantes y Saavedra (en castellano Ciervantes, y SALA Vieja, o Campoviejo) son apellidos de área lingüítica gallega (tanto nos tiene si es origen Berciano, Asturiano occidental, o de Ourense)

   
   

   Ni lo supo, don Miguel, ni falta que le hacía saberlo, leed doctor@s el prólogo del Quijote, por lo de las citas, vereis en que las tiene.  

   
   

   Pero según Sykes postula

   
   

   ¿Piensa, caro Alfaiome, que de ser Cervantes hijo de su padre -que pater incertum et, et, mater certissima-  pudo haber compartido tanto en cromosoma Y como en mitocrondríal, ciertas familiaridades, pretéritas o futuras, con Shakesperae o con Joyce (de ser, calro está, estos también los hijos de sus padres, apostilla nuestro paredros)?

   
   

    ¿Nos podría ilustrar, caro Alfaiome,  ab originis, si  factores gentéticos cervantinos saavedrianos, pudieron afectar a la lengua castellana, o cree vd. que afectaron más a la prosapia?  Fogar de Breoghan Sea lo dios quiera caro Alfaime no le pidamos peras al olmo Todo se hereda menos acaso el dinero ¿No le parece a vd.?

   
   

    

5. 

   #5 alfaiome 13 de abr. 2008

   (Franja cervantina: Cervantes es fonét. indiferente, en cast. sería igual; Saavedra, en el mismo nivel de uso léxico, sería SALAviedra; por eso, el nacido en Alcalá de familia 'funcionaria' (el padre de menores recursos que el abuelo), con las alusiones autobiográficas que inserta en su obra, parece 'oriundo', de la categoría de 'gallegos por el mundo' -iniciada en el PS?- Un misterio onomástico es que se casó con una prima suya manchega que se apellidaba SALAzar (SALA - zarra 'vieja'??)

   
   

   El uso de galleguismo en su lenguaje no sé si se ha estudiado, pero la muestra apuntada es obvia; y la habilidad de D. Quijote para 'normativizar' su lenguaje según los usos de la literatura de caballerías resulta extrañamente familiar: 'Non fuyades'... En cuanto al prólogo, reivindico el hermoso término de 'latinicos' ("con estos y otros l.") para las citas latinas -aunque sea ahormadas de intento y en serie)

   
   

   La famosa C invertida lo que dice es sobre todo: "paga al César lo que es del César con los Tbrigos".

6. 

   #6 crougintoudadigo 13 de abr. 2008

   Hace más de una década ya, señalábamos como, según era notorio, los castella se reiteran en el registro epigráfico de cierto mobiliario arqueológico a continuación de una letra C invertida,  )la cual, siguiéndose a TOVAR, se solía interpretar como “centuria”, hasta que con casi general aceptación María Lourdes ALBERTOS propuso para este signo la lectio castrum/castellum.[1]

   
   

   
   

   
   
   
   Entonces sostuvimos como, según nuestro parecer, de ser castrum/castellum en cuestión el significado del signo ),  dicho signo carecería casi de importancia o de trascendencia por venir reiterado tras él de nuevo el castrum/castellum, el “castro”, bajo la morfología indígena de un topónimo en ablativo sin preposición, que como es sabido, refiriéndose a lugares poco importantes, tiene en latín la función de un locativo:

   
   

   La letra )  acostumbra generalmente a instalarse entre el Territorio Político o treba  y el castro.

   
   

              

   
   

   TP                               CASTRO

   
   

                           Cilenus                        )           Berisamo.

   
   

   Susarrus         )           Aiobaiciaeco.

   
   

                           Limicus                        )           Arcuce.

   
   

                                                                    

   
   

   [Principis] Albionum              )           Blaniobrensi.

   
   

   Celtica Supertamarica                        )           Iureobriga.

   
   

    

   
   

   Circunstancialmente, el signo ) aparece substituido por la propia voz castellum en locativo:“LADRONV[S] DOVAI BRA[CA]RVS CASTEL[L]O DVRBEDE”[2], siendo en otras ocasiones suplantado por la palabra domo “CLOTIVS CLVTAMI [F] SVSARRV[S] DOMO CVRVNNIACE ” [3]; “[…] DOMO LVCODADIACVS”[4]) considerada el arquetipo de ablativo con función locativa en la gramática latina.[5]

   
   
   
   

   ---

   
   
   
   

   [1] María Lourdes ALBERTOS: 1975, p.65

   
   
   

   [2] Conimbriga 23 (1984) pp. 43-54, in Jugen UNTERMANN, Actas do enc. cientif. en homenaxe a F. BOUZA BREY. 1993, p. 376

   
   
   

   [3] CIL.III 2016

   
   
   

   [4] CIL III 4227

   
   
   

   [5]En una inscripción aparecida en Hungría (Gyalokue) con antropónimos y trebónimos o nombres de Territorios Políticos Autónomos Celtas: “ABILIVS TVRANCI F. BOBEGIVS VENINIF LANCIE[N]SIS, PENTIVS DOV(I)DERI F. ALIGANTIENSES” (J. UNTERMANN 1993 p. 376). Si bien desconocemos por no contar con una foto este epígrafe apuntamos la posibilidad de una mala lectio atendiendo a la razón de que viniendo el trebónimo adjetival, lancie[n]sis tras el patronímico Venini f. y  sucediendo otro tanto en Dov(i)deri f. Aligantiensis, no vemos razón alguna para que no se repita la secuencia con Bobegius (La Terra que luego se llamará Presaras “Simul etiam comendatam uouis facio aliam ecclesiam uocabulo Sancti Michaelis, que simili modo auorum meorum est, nomine Odoari, ualle Presarense, Territorio Bauegio… ano 947 en LÓPEZ FERREIRO, obr cit. T. II apénd.; ahora bién también puede ser que un obscuro celta trebónimo galaico hubiese podido ser substituído en los primeros siglos de la dominación romana por el antropónimo epónimo Babegius de un princeps provincial); de igual modo tras el patronímico Turanci f. (estando aún este trebónimo atestiguado como arciprestazgo y Territorio Político en la Bula de Pascual II de 21 de abril de 1110, bula por la que el Papa confirma la posesión de una serie de antiguas Trebas -ahora (século XII) nombradas Terrae / Territoria y arciprestazgos – para la Iglesia Compostelana, apoyando a Gelmírez en el visitado largo pleito de los arciprestazgos con el Conde de Galicia D. Pedro Froilaz y con su hermano el obispo Vallibriense Munio (PENA GRAÑA :1992, pp .97-100): [...] ad perpetuam scae. compost. Ecclesiae pacen ac stabilitatem sancimus ut universa quae ad eiusdem beati Iacobi Apostoli Ecclesiam, in qua nimirum eius corpus requiescere creditur, propietario iure intra vestram relatione didicimus, quieta ommino et integra vobis vestrisque successoribus in perpetuum conserventur, videlicet Terra de Superato [Sobrado.  Ptol II, 6,35]; Dormiana [Couto de Dormeá]; Babegium [Condado de Presaras. CIL III 4227]; Coronatum [Arcedianato de Cornado]; Mercia [Partido da Merca]; archipresbyteratus sci Pelagii de Circitello; Mons Sacer; Tabeirolos [Xurisdicción de Tabeirós]; Terra Montium vsque ad Auium [Xurisdicción de Montes]; Morracium [OMorrazo]; Saliniense [Arcedianato do Salnés, Ptol. II 6, 34]; Terra e Termarum (sive potius, cron. Iriens.) Celenes, [Caldas.Ptol. II 2, 6, 25; Plin. IV 111.CIL II 2649]; Terra Arcubus [Arcos]; Iriense [Iria ], Pistomarcus [Posmarcos. Plin. IV 111; Mela 3, 11]; Amaheae et alii Montes [Xurisdicción e partido de Amahía Ptol II, 6, 36]; Prucios  [Xurisdicción de Pruzos], Lavacengos >Lapatia(n)co(r)um prumunturium [Arciprestado e Terra  de Labacengos Ptol. II 6,4]; Arros [Arciprestado de Arrós. Plin. IV 111]; Nemitos [Terra, Tenencia y arcedianato de Nendos Ptol, II 6,41]; Bisancos (Terra tenencia y arciprestado de Bezoucos),  Terra de Faro, Coporos Plin. IV, 111. CIL II 5250.  Ptol. II, 6, 24); Celticos (Plin. IV 111),Brecantinos (Terra de Bergantiños Pto. II 6,30), in Montanis duos archipresbiteratus, Dubria, Barcala, SALAgia, Gentines, et cetera usque ad Oceanum […] y más adelante: [...] castelum scae Mariae de Lanciata […]  (Ptol. II 6,29; Plin. III 28). Cf. Hª Comp. T. I. Cap. XXXVI.

7. 

   #7 crougintoudadigo 13 de abr. 2008

   
   

   
   
   
   Entonces sostuvimos como, según nuestro parecer, de ser castrum/castellum en cuestión el significado del signo ),  dicho signo carecería casi de importancia o de trascendencia por venir reiterado tras él de nuevo el castrum/castellum, el “castro”, bajo la morfología indígena de un topónimo en ablativo sin preposición, que como es sabido, refiriéndose a lugares poco importantes, tiene en latín la función de un locativo:

   
   

   La letra )  acostumbra generalmente a instalarse entre el Territorio Político o treba  y el castro.

   
   

              

   
   

   TP                               CASTRO

   
   

                           Cilenus                        )           Berisamo.

   
   

   Susarrus         )           Aiobaiciaeco.

   
   

                           Limicus                        )           Arcuce.

   
   

                                                                    

   
   

   [Principis] Albionum              )           Blaniobrensi.

   
   

   Celtica Supertamarica                        )           Iureobriga.

   
   

    

   
   

   Circunstancialmente, el signo ) aparece substituido por la propia voz castellum en locativo:“LADRONV[S] DOVAI BRA[CA]RVS CASTEL[L]O DVRBEDE”[1], siendo en otras ocasiones suplantado por la palabra domo “CLOTIVS CLVTAMI [F] SVSARRV[S] DOMO CVRVNNIACE ” [2]; “[…] DOMO LVCODADIACVS”[3]) considerada el arquetipo de ablativo con función locativa en la gramática latina.[4]

   
   

   
   
   

   ---

   
   
   

   
   

   [1] Conimbriga 23 (1984) pp. 43-54, in Jugen UNTERMANN, Actas do enc. cientif. en homenaxe a F. BOUZA BREY. 1993, p. 376

   
   

   
   

   [2] CIL.III 2016

   
   

   
   

   [3] CIL III 4227

   
   

   
   

   [4]En una inscripción aparecida en Hungría (Gyalokue) con antropónimos y trebónimos o nombres de Territorios Políticos Autónomos Celtas: “ABILIVS TVRANCI F. BOBEGIVS VENINIF LANCIE[N]SIS, PENTIVS DOV(I)DERI F. ALIGANTIENSES” (J. UNTERMANN 1993 p. 376). Si bien desconocemos por no contar con una foto este epígrafe apuntamos la posibilidad de una mala lectio atendiendo a la razón de que viniendo el trebónimo adjetival, lancie[n]sis tras el patronímico Venini f. y  sucediendo otro tanto en Dov(i)deri f. Aligantiensis, no vemos razón alguna para que no se repita la secuencia con Bobegius (La Terra que luego se llamará Presaras “Simul etiam comendatam uouis facio aliam ecclesiam uocabulo Sancti Michaelis, que simili modo auorum meorum est, nomine Odoari, ualle Presarense, Territorio Bauegio… ano 947 en LÓPEZ FERREIRO, obr cit. T. II apénd.; ahora bién también puede ser que un obscuro celta trebónimo galaico hubiese podido ser substituído en los primeros siglos de la dominación romana por el antropónimo epónimo Babegius de un princeps provincial); de igual modo tras el patronímico Turanci f. (estando aún este trebónimo atestiguado como arciprestazgo y Territorio Político en la Bula de Pascual II de 21 de abril de 1110, bula por la que el Papa confirma la posesión de una serie de antiguas Trebas -ahora (século XII) nombradas Terrae / Territoria y arciprestazgos – para la Iglesia Compostelana, apoyando a Gelmírez en el visitado largo pleito de los arciprestazgos con el Conde de Galicia D. Pedro Froilaz y con su hermano el obispo Vallibriense Munio (PENA GRAÑA :1992, pp .97-100): [...] ad perpetuam scae. compost. Ecclesiae pacen ac stabilitatem sancimus ut universa quae ad eiusdem beati Iacobi Apostoli Ecclesiam, in qua nimirum eius corpus requiescere creditur, propietario iure intra vestram relatione didicimus, quieta ommino et integra vobis vestrisque successoribus in perpetuum conserventur, videlicet Terra de Superato [Sobrado.  Ptol II, 6,35]; Dormiana [Couto de Dormeá]; Babegium [Condado de Presaras. CIL III 4227]; Coronatum [Arcedianato de Cornado]; Mercia [Partido da Merca]; archipresbyteratus sci Pelagii de Circitello; Mons Sacer; Tabeirolos [Xurisdicción de Tabeirós]; Terra Montium vsque ad Auium [Xurisdicción de Montes]; Morracium [OMorrazo]; Saliniense [Arcedianato do Salnés, Ptol. II 6, 34]; Terra e Termarum (sive potius, cron. Iriens.) Celenes, [Caldas.Ptol. II 2, 6, 25; Plin. IV 111.CIL II 2649]; Terra Arcubus [Arcos]; Iriense [Iria ], Pistomarcus [Posmarcos. Plin. IV 111; Mela 3, 11]; Amaheae et alii Montes [Xurisdicción e partido de Amahía Ptol II, 6, 36]; Prucios  [Xurisdicción de Pruzos], Lavacengos >Lapatia(n)co(r)um prumunturium [Arciprestado e Terra  de Labacengos Ptol. II 6,4]; Arros [Arciprestado de Arrós. Plin. IV 111]; Nemitos [Terra, Tenencia y arcedianato de Nendos Ptol, II 6,41]; Bisancos (Terra tenencia y arciprestado de Bezoucos),  Terra de Faro, Coporos Plin. IV, 111. CIL II 5250.  Ptol. II, 6, 24); Celticos (Plin. IV 111),Brecantinos (Terra de Bergantiños Pto. II 6,30), in Montanis duos archipresbiteratus, Dubria, Barcala, SALAgia, Gentines, et cetera usque ad Oceanum […] y más adelante: [...] castelum scae Mariae de Lanciata […]  (Ptol. II 6,29; Plin. III 28). Cf. Hª Comp. T. I. Cap. XXXVI.

8. 

   #8 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

   Jeromor

   
   

   El modelo que dice Padre, hijo, abuelo es el de la derbfine "familia cierta" celtica, que no ultrapasa al abuelo en linea directa ni colateralmete al sexto grado (primos segundos) cf. (Pena Graña AB 1994, el Anuario Brigantino de ese año aún no está en red, le pongo un ejemplo, cito de memoria

   
   

   CAMALVS ULPINI F(ILIVS lo pongo así para que no me desaparezca) CELTIVS F (ILIVS)

   
   

    

   
   

   En el epígrafe que vd. cita, y del que nuestra paredría se ha ocupado muchas veces, leemos

   
   

   Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en Galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco de la Casa de Vacoi

   
   

   Les ruego atiendan a esto, este ejemplo lo tomo de nuestra tesina de licenciatura dejada en 2001 en el depto de Historia I de la USC, con derecho a pública consulta (craso error que me la convirtió nuestro caro trasnillo Mobbingnicio en una TAPA, entreverada de unos pepinillos de su huerta, pero esa es otra historia),

   
   

   va en gallego.

   
   

   
   

   TERRITORIO POLÍTICO ATLÁNTICO: ARTICULACIÓN INSTITUCIONAL.

   
   

    

   
   

   O TÚATH IRLANDÉS.

   
   

    

   
   

   Irlanda encontrábase fragmentada nuha morea de Territorios Políticos que nós chamamos habitualmente ciuitates, e que os irlandeses, conservando o primixenio nome,  chaman Túatha(lése  tuda, comparativamente similar ao toudo galego en toudo-pala ou toudadigoe) gobernados por un rei, un rí, ou rí-túaithe (Mc Cone 1990, p. 9; Herbert 1988, p. 51), con un poder baseado na sona da súa clientela ou cénel, reclutada entre os cabaleiros terratenentes. Para Harold Mytum, o Túath foi na Antiga Irlanda cristiana, a pedra angular do sistema político. Este autor, tras sinalar unha grande retesía da historiografía irlandesa (Mac Neill, 1911; Byrne, 1971) en torno ao feito de que o Túath represente ou non unha tribu por mor de que, como sucede en Galicia, non existe dende o punto de vista étnico, lingüístico ou cultural ningunha división, conclúe que “o túath representa unha unidade política e, por ende, débese considerar unha tribu”. (1)

   
   

   
    

   
   

   Os cabaleiros, señores dunha “casa” ou fine nobre, estendían a súa soberanía doméstica sobre parentes e clientes bo-aire, homes libres propietarios de bois e de terras, así como sobre os am-bue, os “sen bois”, aos que a cambio de rendas e de asistencia militar entregaban, nunha especie de “préstamo de uso” vasalático, en precario, vacas e campos cultivables perfectamente demarcados (2). Asistidos a pé polos seus clientes, estes nobres, que vivían en castros chamados rath ou duns, (3) servían ao seu rei como en todo o mundo céltico a cabalo.

   
   

   O antigo concepto irlandés de familia e parentesco é complicado: a gel-fineou “familia da man” (geil= “man”) comprende o pai co seu fillo, co seu neto, co seu bisneto e co fillo déste; a derb-fine comprende na liña direita o avó, e na liña colateral o tío, o primo curmán e o fillo deste último; a iar-finecomprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío avó máis dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío avó; o ind-fine comprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío bisavó e dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío bisabó. Sinalemos non obstante que a “familia certa” ou derb-fine non ultrapasa na liña directa alén do abó e non vai máis alá do sexto grado, ou sexa dos primos segundos, na liña colateral (véxase por exemplo Camali Ulpini F. Celtius F. Viseu.). Os clans familiares toman as súas decisións colectivamente, máis sempre hai neles, tanto nas familias nobres como na realeza, un xefe que os cohesiona xunto a un sucesor ou herdeiro deste último (4), formando todo isto un sistema sucesorio nomeado tanistry (5).

   
   

   Ao xefe da finecorrespondíalle a plena xurisdicción sobre o seu dominio, “ estado ” ou “ casa ”, e o mando militar.

   
   

   [1] (1) Harold Mytum: 1992, p. 141

   
   

    (2) Así na carta de Sobrado do ano 966  no textamento do bispo Sisnado, o seu irmao Rodrigo e a súa cuñada Elvira dise “ […] Adicimus adhuc ad hanc seriem testamenti uel benefacti nostros atonitos et nostras magnificentias que dedimus per nostros infanzones,  siue villas seu argento, uel quecumque de ganato nostro eis dedimus, ut nobis cum eo seruicium exercuissent  […]  concesserunt eam mihi fundatoribus ipsius loci in diebus diui memorie domni Ranimiri principis per Scripturam firmitatis siue et meos atonitos et villas que meo dato haberente meos infanzones sic omnia uouis concedo[…].” Tumbo I fols. 5 r.-6r. nº 6 p. 36. na edición  mencionada de Loscertales. Recolle Mac Cone como o rei da Cas de Brigit na provincia de Leinster fixo un edictum per plebes [=ai. túatha?] et provincias [=ai.mór-túatha] quae sub eius eran ditione et iugo)” para facer un camiño real. E “cando moita xente veu por parentelas e familias (convenientibus multis populis [=ai. túatha?] per cognationes [=ai. cenelá?] et familias [=oi.fini?]dividiron o traballo entre todos, sinalando que os túath funcionan como vínculos subordinados munha eficaz cadea de mando provincial moito millor que como unidades federadas de perdida independencia que deben pouco máis que unha fidelidade nominal ao rei común (1990, p.9).

   
   

   (3) Nome este non descoñocido en Galicia e Portugal: Dunios ( prob. “ Doniños ” – que non viría do antropónimo Doninus- , Ferrol),  Eboro dunum literalmente “ castro do teixo ”  (Ébora, capital do Alto Alentejo, eburotamén ibbo, “teixo”. Ibbo castro “Castro do Teixo” (Valdoviño, Trasancos).

   
   

   (4) Henri Hubert: 1932. reimp. esp. 1988 p. 436-437.

   
   

    (5) Comparativamente, pódese ver isto na Galiza Medieval no longo pleito dos arciprestados entre o bispo Gonzalo de Mondoñedo e o seu irmán o conde de Galiza e de Trava, Don Pedro Froilaz, por unha banda, e o arcebispo de Santiago, Diego Xelmirez, pola outra, (antecedentes): Na Divisio Teodomiri (ano 569) os xa mencionados territorios de Trasancos, Labacengos e Arrós pertencen como arciprestados á diócese dos Britóns, segundo unha dubidosa interpolación. No ano 830 (a data estaría deturpada confeccionándose este documento unhas décadas máis tarde) Tructino menciona unha serie de igrexas “propiedade da sé Iriense ” entre as que se encontraban algunhas  nas Terras de Trasancos, de Labacengos, de Besancos, de Prucios e de Nemitos. No ano 886 o rei don Afonso III consignara  á Igrexa de Mondoñedo os arciprestados e terras de “Trasancos Bezoucos, Prucios e porto de Seaia”; có que Mondoñedo levaba administrando oa arciprestados de Trasancos, Bezoucos, e a metade de Seaia dende tempos immemoriais xunto aos de Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni, Arrotrebae) cando pola  Bula do Papa Pascual II Iustitiae ac rationis ordo de 31 de decembro de 1101, pasando a ser Compostela a sucesora lexítima das igrexas que pertencían á Cátedra Iriense, Xelmírez reclamou amigablemente ao bispo D. Gonzalo, irmán do conde D. Pedro, a devolución dos citados arciprestados desempoirando o mencionado antigo documento de Tructino. Unha cadea de feitos poría fin ao problema os arciprestados solucionado, tras dunha longa rifa, recollida pola Historia Compostelana, entre os dous bispos na que intervira o Papa e numerosos preladosos, por interéses nacionais de Galicia, unilateralmente polo conde D. Pedro Froilaz, xefe (tánaiste)dun extenxo clan familiar ao que pertencía o bispo de Mondoñedo, berce do Condado de Trastamara, que manda ceder ao seu irmao  en favor de Xelmírez. Tras da obediencia do abade de San Martiño de Trasancos ou Tartares (Xuvia, Narón) como xefe da igrexa ártabra, e varias actas de sumisión da familia condal de Trava, Don Pedro a súa esposa dona Maior Guntroda e as hirmáns do conde as hirmás Froilaz, monxas de Xuvia, Muniña e Visclávara, segue a sinatura dos cabaleiros de Bezoucos, dos cregos de Bezoucos, e “[…] os nomes dos cabaleiros que viven en Trasancos (Ártabros) Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni ou Arrotrebas), que máis abaixo se consinaron, os cuais xustamente prometeron esta sumision, tanto no seu nome, pois estaban presentes, como no nome dos seus compañeiros que estaban ausentes e no nome de todo o pobo […]” (Hª. Comp. XXXV 1-9) .

   
   

    

   
   

    

9. 

   #9 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

   Nuestras partes con la segunda parte

   
   

   1.1. EL TÚATH IRLANDÉS

   
   

   Irlanda encontrábase fragmentada en un mosaico de Territorios Políticos a los cuales, notando de manera inmoderada como étnicos los lingüistas, llamamos nosotros habitualmente civitates, aunque los irlandeses les denominan Túatha […]“el Túath representa una unidad política y, por ende, se debe considerar una tribu”.[1] El Túath estaba compuesto por distritos o espacios jurisdiccionales [2]donde los caballeros, tánistry de una “casa” ou fine noble, extendían  su dominium o doméstica soberanía sobre parientes y clientes bo-aire, hombres libres propietarios de bueyes y de tierras, así como sobre os am-bue, los literalmente “sin bueyes”, a quienes a cambio de utilidades y de asistencia militar entregaban, en una especie de “préstamo de uso vasalático”, vacas y campos cultivables perfectamente demarcados[3] según señala D BLAIR GIBSON, “los aristócratas se incautaban de ganado, comida y prestaciones de la base de la población a través de las relaciones patron/cliente”. Este autor señala que en Irlanda las relaciones clientelares se habían extendido también a la esfera de las relaciones políticas entre aristócratas hasta tal punto “que en vez de desplazar a un rival vencido, un príncipe lo encadenaba con un contrato clientelar con la obligación de pagar un tributo” añadiendo que “en una mayor escala este sistema de gobierno indirecto proporcionaba un carácter federal a las unidades políticas Irlandesas” un sistema que tanto los principes indígenas como los romanos habían ensayado también con notable éxito en la Hispania que vierte sus ríos al Atlántico, y probarían luego a su vez los suevos y la monarquía galaico-astur. Como sucedía en Galicia los Territoria o principados Irlandeses tendían, debido a este sistema de administración a durar secularmente con su estructura interna y límites fronterizos intactos, a pesar de los cambios en la cúspide del poder[4]

   
   

   El antiguo concepto irlandés de familia y de parentesco  [ya lo vimos]  […] Los clanes familiares irlandeses toman, como los clanes medievales gallegos, sus decisiones colectivamente, aunque siempre hay en ellos, tanto en las familias nobles como en la realeza, un jefe que los cohesiona  a todos junto a un sucesor ou heredero de este último[5], formando todo esto un sistema sucesorio llamado tanistry.

   
   

   Al jefe de la  fine lecorrespondía la plena jurisdicción sobre su dominio, “estado” o “casa”, y el mando militar. Asistidos a pié por sus clientes, los nobles, residentes en castros chamados rath ou duns,[6] servían a su rey, como sucede en todo el mundo céltico a caballo.

   
   

   1.1.2 SOBERANÍA DOMÉSTICA Y EXTRUCTURA CLIENTELAR

   
   

   En la categoría de las personas inmunes sin anotar ahora al druída, constan el rey de reyes, el rí-Túath; los caballeros terratenientes (flaithi= milites) -linajudos y menos linajudos al haber un “grad flatha” [7] que discriminaba en categorías a la clientela (cénel), y un clero muy especializado, luego una complicado inventario de oficios dejaba paso a los consiguientes grados inferiores de los propietarios que tenían gado (bó aire), la pareja de bueyes que también en Galicia constituía el fundamento del estatus legal (Crith Gablach, 13 a24). Tras ellos la clase dependiente los am-bue (am = “sin” *bowyos = “bueyes”) con todo el ganado “posto” en aparcería y, fuera del sistema, los mancebos, solteros no integrados aún en la propiedad dedicados a la caza y a la aventura guerrera, bajo la tutela y responsabilidad de los parientes o nobles que, como sucedía también en la Galicia Medieval, los tomaban en adopción (Fosterage).

   
   

   ‘Todos  (CARRERA&PENA) concebidos como una familia juegan su papel en un sistema donde el “ser” y el “saber estar” es más importante que el “tener”. Un sistema fundamentado en mutuas obligaciones, en la solidaridad familiar, en la exaltación de la virtud individual, en el cumplimiento del deber, en la lealtad y en la bona fides. Un sistema por el que pasan pero en el que no encajan los mercaderes[8]’.

   
   

   Entre iguales a través de las relaciones horizontales personales, o entre gentes de desigual rango y fortuna en las relaciones verticales, esto es, señores / vasallos, amos / siervos, la concepción misma de la soberanía y de la sociedad (Mc CONE: 1990), este mundo de señores y campesinos, de complejas relaciones de clientela (BENVENISTE 1969[9]) se expresa a través de unas pautas sociales e institucionales, a través de un vocabulario simbólico caballeresco amplio comprensivo de su aspecto material (fecundidad, provisión de alimentos y hospitalidad) de su aspecto social (actividad guerrera, rango o marcialidad del grupo social: reyes, nobles, hombres libres y siervos) y de su estado mental o moral >>.Dentro de la estructura clientelar de esta soberanía doméstica, se vinculan verticalmente con un “rey de reyes”, con un ard-rí, si es tolerable como varias colmenas a un apicultor, tanto el túath o territorio político como la función soberana del propio rí-Túath. Debemos circunscribir en el Noroeste y el Occidente peninsular en este tejido, manifiestamente en la Gallaecia, los hospitia interterritoriales, probablemente anudados en una asamblea estacional, ora entre dos trebas, ora entre trebas y particulares, ora entre las trebas y el Imperio, tales como los acuerdos pactados por Iria con el Regnum Suevorum o los firmados entre los señores de comissa o territoria: los comites seu imperantes, con la llamada “Monarquía Astur”. Pero esta institución no fue una exclusiva de la Gallaecia, sino que era compartida por toda la Hispania, la celtibérica de cultura Atlántica e incluso  la Ibérica más mediterránea pero absolutamente indoeuropeizada,  aunque posiblemente no hablase una lengua indoeuropea,  pues las pequeñas piezas que tan plásticamente muestran, entre los siglos II a. C. y I d.C el aspecto vasallático  de estos pactos ora con un apretón de manos ora con un jabalí, ora con un delfín, etc, del repertorio compuesto por las llamadas tesserae hospitalis celtibéricas en bronce encajan perfectamente con un más amplio contexto europeo territorial atlántico y continental[10] de dependencias indoeuropeas verticales similares al de nuestra Área Cultural Atlántica. Mediante este tipo de vínculos un Territorio Político Autónomo, o un particular y su gente tras el, se supeditaba a otro Territorio Político o a un particular. Los  in fidem acceptos por un princeps o por un Territorio Político se convertían en dependientes de la Treba receptora, siendo a nuestro juicio quizás este el sentido de la palabra celtibérica con/trebia y la palabra latina con/tributi. A cambio de ciertas contraprestaciones, auxilium ayuda militar, consilium, asistencia, y  el pago de un censo, los que las tenían antes recibían de nuevo las tierras previamente donadas y una protección.

   
   

   1.2. El CANTREF GALÉS

   
   

   En Gales los reyes gobernaban como padres de familia el país.[11] Dividido este igual que Irlanda en unidades políticas, los cuatro grandes reinos que componían Gales, Gwynedd, Powys, Deheubarth y Morgannwg,  estaban subdivididos enTerritorios Políticosou Cantref[12], o “cientos” ocupados por clanes  o casas nobiliares definidos por fuertes lazos parentales y agnaticios. Para Robert A. DODGSHOM  el orden sociopolítico en la región dependía del orden de prevalencia de los principados, y no como un prefijado esquema territorial impuesto por un sistema administrativo centralizado[13]. Los reyes galeses y sus grandes nobles como los uchelwyr con su clientela, los bonheddigion o terratenientes, tenían campesinos a los que entregaban tierras a cambio de ayuda militar. Estos campesinos eran colonos diferentes de los siervos o los caethion y de los altudion o instalados, conformándose el complicado entramado vertical celta de obligaciones mutuas, el alma que vibra vigorosa aún en la rígida jerarquía social de la Galicia Medieval reges, benenati, miles, satellites, hominesde mandationis, homines de criationi, homines de ganantia, bonos homines, servi, etc., jerarquia similar a la descrita por César para la Galia (reges, nobiles, principes, senatus, magistri, equites e plebes)[14]. Los galeses tomaron de la Casa Trev (Trebad en el esquema de soberanía doméstica) los diversos términos con los que se designa la propiedad territorial, dotando a cada persona libre de la familia que llega a la edad adulta con la Trev de tierra, es decir con un medida aproximadamente similar a dos ferradas gallegas. Segundo HUBERT este sistema seguía al parecer funcionando sin grandes tropiezos en el país de Gales hasta el siglo XIV [15]”.

   
   
   
   

   
   

   [1] Harold MYTUM: The origins of Early Christian Ireland. 1992 p. 141

   
   
   

   [2] D. BLAIR GIBSON en “Chiefdoms, confederacies, and statehood in early Ireland” refiriendose a los Asentamientos Históricos Irlandeses y la Organizaciónde su Capital señala “With the possible exception of the nucleated settlements associated with monasteries, up until the late Middle Ages Irish populations were distributed exclusively into escatered homesteads. Nucleated settlements was not introduced by the Norse settlers into Irelanduntil de ninth century A. D.  [...] Reflecting the general settlement pattern, the political centers of Irish chiedfoms did non consist of unitary, nucleated establishments, but instead were compose of elements that were spatially discrete, though often located in proximity to one to another. The diagnostic elements that comprise the capitals of former Irish chiefdoms are three in number, and I have termed them the ‘capital set’ (GIBSON 1990:143). The first element of an Irish chiefdom capital is the principal homestead of the chiefly ramage. Troughout the Irish Late Iron Age (c. 200-1173 AD) the  principal homestead of chieftains were large and surrounded by circular walls of earth or dry-laid stone. Those of paramount chieftains can be identified in documentary sources and located in space as far back in time as the tenth century AD (see for instance HENCKEN 1950, EOGAM 1977). The second element fo the capital set was the ecclesiastical establishment patronized by the chiefly family. More often than not, this was a church or monastery located near to the homestead of its patrons. The third element of the capital se was the inauguration mound, the place where new chieftains assumed their office in a public ritual. This moun was usually a man-made feature such as an Early Bronze Age burial mound, said to be the resting place of some famous ancestor in the chiefly pedigree. Thoug the position of the chiefly homestead and the principal church could shift whith the passing of time, the inauguration mound tended to stay fixed in location, and so could be situated at some distance from the other two elements of the capital set at any point in time.

   
   

   
   

   [3] Así na carta de Sobrado do ano 966  no textamento do bispo Sisnado, o seu irmao Rodrigo e a súa cuñada Elvira dise “[…] Adicimus adhuc ad hanc seriem testamenti uel benefacti nostros atonitos et nostras magnificentias que dedimus per nostros infanzones,  siue uillas seu argento, uel quecumque de ganato nostro eis dedimus, ut nobis cum eo seruicium exercuissent ” […] “concesserunt eam mihi fundatoribus ipsius loci in diebus diui memorie domni Ranimiri principis per Scripturam firmitatis siue et meos atonitos et uillas que meo dato haberente meos infanzones sic omnia uouis concedo…” Tumbo I fols. 5 r.-6r. nº 6 p. 36. na edición  mencionada de LOSCERTALES.

   
   
   

   [4] “The territories of Irish chiefdoms tended to endure for centuries within larger polities, with boundaries remaining retatively unchaged, despite political changes in leadership at the top due to this system of administration. This state of Muirchertach may be termed a primitive statel Unlike complex bagrarian states, it probably lacked a large complex bureaucracy with a multitude of specialized officials oversseeing the economic and juridical aspects of state administration. At ghis state of research, it is even unclear werther the territories were administrated by chieftains appointed by Muirdchertach, or wherther Muirchrtach retained the arboriginal chieftains as clients in the traditional Irish fashion. [...] It is fair to assume that some manner of simple bureaucracy existed with economic and juridical aspects, as stewards and judges constituted an important part of the retinues of Irish chieftains before an after Muir chertach`s time”. D. BLAIR GIBSON “Chiefdoms, confederacies, and statehood in early

   
   

   Ireland ” in Celtic chiefdom, Celtic state. Edited by Bettina ARNOLD and D. BLAIR GIBSON, Cambridge University press, 1995 p.126[5] Henri HUBERT: Los Celtas y la Civilización céltica: 1932 La Renaisanse du Livre, 1932. reimp. esp. Edicións Akal 1988 p. 436-437.

   
   

   
   

   [6]  Nome este non descoñocido en Galicia e Portugal: Dunios (Doniños, Ferrol), Eboro dunum literalmente “castro do teixo” (Ébora, capital do Alto Alentejo).

   
   
   

   
   

   [7] Ex Crith Gablach 23; CIH 1593.6 e 1595.25.

   
   
   

   
   

   [8] María Jesús CARRERA ARÓ S& ANDRÉS PENAGRAÑA 2000 Consideraciones sobre la Casa Castrexa con Banco Corrido: Simbologia y Protocolo en el Banquete Indoeuropeo p.1Trabajo inédito para las Actas del II Congreso Internacional sobre a Cultura Celta, “Os Celtas da Europa Atlántica”. p.1
   
   
   

   
   

   [9] E. BENVENISTE. 1969. Le Vocabulaire des Institutions Indoeuropéennes. Paris: Editions de Minuit.

   
   
   

   
   

   [10] entre los galos, CÉSAR De bello civile, 6, 23, entre los germanos, TÁCITO, Germania 21, entre los griegos micénicos HOMERO Iliada…., etc.

   
   
   

   [11] Literalmente un distrito que comprede cien uillas o aldeas y cada Cantref a su vez se subdividió posteriormente, tal vez a consecuencia de la Conquista Normandaen cymydau. Un cymydau, similar a la parroquia gallega actual, consistia en cierto número de trefs o de lugares dentro del Cantref. H. HUBERT:Los Celtas y la Civilización Céltica.Ed. Akal, Madrid (ed. original: Les Celtes;- 2 volúmenes-, Éditions Albin Michel, Paris  1932) p.466. Gerardo de Gales escribe en 1186-5 ed. de J. M. Dent, 1912 señala « el sur de Gales contiene veintinueve cantreds ; el Norte de gales doce, Powys, seis : muchos de los cuales están ahora en la posesioón de los Ingleses y Francos […] Gales contiene en total cincuenta y uatro cantreds”, cuatro iglesias catedrales o siocesis de  las que San David, el arzobispado e iglesia metropolitana tenia 24 cantreds “aunque ahora solo tiene veinte y tres; for que Ergengl, en Inglés llamada Urchenfeld, se dice que originariamente había pertenecído a la dioceses de San David, y en ocasiones pertenecía a las de Landaff” […] En Gales del sur esta el obispado de Llandaff, cerca del mar de Servern y junto al noble castillo de  Caerdyf (Cardiff); el obispo Teilo es su patrón. Contiene cinco cantrefs y la cuarta parte de otro llamado Senhennyd. En el Norte de Gales, entre Alglesey y las maontañas Eryri, está la sede de Bangor, bajo el patronato de Daniel, el abbot; contiene sobre nueve cantreds. En el Norte de Gales también se encuentra la pobre y pequeña catedral de Llan- Elwy, o sn Asaph. Conteniendo sobre seis cantres, entre los que esta Powys.” cap. 4

   
   
   

   
   

   [12] Parellos semantica e institucionalmente as Trebas  (CAN/TREF (= TRE = TRIFU = TREBA = TEUTA = TÚATH= TOUTO =TOUDO= THAURP= TRIBU); Con/trebia, con/tributi e dicir Trebas xunguidos vontariamente fonte aos atribuidos por conquista, at/tributi = a/trebates).

   
   
   

   [13] “Those in the Highlands and Islandswere no exception. Socio-political order in the region was constituted trhough the prevailing order of chiefdoms, an not as fixed territorial scheme imposed by a centralized administrative system. As chiefdoms expanded or contracted, this de facto pattern of socio-political order would have been continually reworked, simply because the one existed as a map of thr other”. Robert A. DODGSOM. Chiefdoms in the Scottis Highlandsand Islandsprior to the ’45. in in Celtic chiefdom, Celtic state. Edited by Bettina ARNOLD and D. BLAIR GIBSON, Cambridge Universitypress, 1995. p. 101 [14] Véxas Sean  B. DUNHAM: 1995  Caesar`s perception of Gallic social structure.  En “ Celtic chiefdom Celtic state”. (Edit.  B. ARNOLD AND D. B. GIBSON) CambridgeUniversityPress. pp.110-115.

   
   

   
   

   [15] JOYCE; NISBETH; MEITZEN; VINOGRADOFF in H. HUBERT: obr. cit. 1.932, p. 441.

   
   

   (Pena Graña, 1991, 1993, 1995, 1997,2001, y compendiado en 2004)

   
   

   Estas cosas ya las conocian por las tapillas de nuestro caro trasnillo sumicio Mobingicio ya era hora de que conocieran los ingredientes en su huerta.

   
   

   Salud y Gloria

   
   
10. 

    #10 lucusaugusti 17 de abr. 2008

    Curiosa noticia esto de confederación.¿?

    
    

    Una confederación de aldeas
    Faro de Vigo - 5 Abr 2008
    El Vicus romano estaría formado por muchos vicus, de menor entidad en lo que en expresión que más tarde se haría habitual refiriéndose a Vigo, se podría considerar como una confederación de aldeas.
    Pérez Losada destaca de una manera especial la producción de sal marina, una industria extractiva documentada por primera vez en la Galicia romana y que, ...

    
    

     

    
    

    y termina: "El Vigo romano puede definirse como un centro de almacenamiento y redistribución e incluso como un puerto de comercio, desde el que se canalizan y comercializan tanto mercancías ajenas como productos propios, especialmente sal y SALAzón."

    
    

     

    
    

    Me suena...

    
    

    
    

11. 

    #11 crougintoudadigo 18 de abr. 2008

    Caro Cossue   moito lle agradece E Crougintoudadigo, *) pixit > *pixi > *pekse > *peise > peixe, e ainda  máis o noso caro paredros que é abondo agradecido é, e afecto ao pixi, e sabendo xa  que é pesca milagrosa ( e com bom asento de Campañó) a cousa de que que peixe é ese, rapaz –  , si en boa evolución fonética por pouco que senos  resulte esse peixe o pixi, e bó peixe, abofé si xeñor, e que ubi pixi  bem pixiemus se bem acaba et valla et non empeesça.  

    
    

    Fixádevos, xa que nos tuteamos, que dí Crougintoudadigo que pensa o caro paredros no epítome ou epítoma ese do Xustino, que xa non se lembra do xénero pois que  fala de memoria -non mó demandedes logo caros di él- pero que si se lembra que falaba dun monte galego, similar en todo, ao Pico Sacro de Santiago, e si non é ese é lle podería ser. E dí Xustino,  que ao monte esse que e Mons Sacer, "non se podía violar có ferro". O que parece dicir, polo que logo direi, que esse ferro non é pico mineiro senon ferro do arado. E que o que sinala Xuxtino é que é monte sagrado que non se pode rozar coma os outros montes.

    
    

     As rozas (amáis das searas e das estivadas) montaraces, que em Trasancos se facían, cando se ganaba o pan co sudor da frente- mancomunalmente, cada 30, 60, ou 80 anos, e ainda con moito esforzo. Pero que pagaban a pena pois o monte  premiaba o esforzos com bos rendementos e reparamentos, e  cunha colleita de cereal extraordinaria.

    
    

    Montes dises, que non se podem traballar, ainda quedan. En Narón, temos um deles e moi famoso o monte Esperon, Esporón, ou Asparón, *spaura Cossue, asparon de pata de ave, e a que imita o monte. E um Monte com encanto,  coa súa Moura. Non falta a sua fonte da Moura de auga milagreira, agárrense druidas com propiedades anticonceptivas. Tem a súa trabe douro, a súa trabe de prata  e a súa trabe de alcatrén, que conta das outras tres tem. Garda o Asparón  no seu interior o tesouro de sete imperios, e no seu cerne nace a auga dun un poderoso río subterráneo que vai sair com grande forza e balbordo no mar de Pantín (os mariñeiros saben por onde sae porque escoitan o balbordo que fai a auga doce ao mesturarse coa salgada)... Um río semellante nace no cerne do Monte da Lagoa, e outro máis no cerne do Monte de Ancos. Se algún destes montes estoupara, sería cosa de diluvio e de fin do mundo, pois se asulagaría todo. Cousas coma esas do tesouro fixeron que os romanos cobizosillos, crendose o da trabe e o do tesouro furaran en van o Pico Sacro, ata o cerne.

    
    

    E cousas coma esas fixeron en Narón que cando repartiron hay unhas décadas os montes do común, os da parroquia aos que aluden, ningún labrego de Sedes, coñecedor do conto deste país negado,  quixera quedarse cos lotes do  Esperón, monte ese porque era "yuyu", e nin se podía rozar nin se podía traballar, e quedou salvo o monte e protexido polas súas milenarias  lendas. E así, cando unha compañía eólica famosa, instalou os seus aeroxeneradores alí, (e chantaron dous monstruos deses enriba do coto do Esperón sacrosanto), non houbo nada que expropiar a ninguén, que pois que audaces fortuna iubat, o monte non tiña dono.

    
    

     

    
    

    E pois que nunca  nin o traballaran, nin lle fixeran lume a ese monte, a historia remata cun Non queres unha cunca de caldo? Pois toma dúas.

    
    

    A historia remata, cando uns veciños de Sedes, fermosísima parroquia onde domina o sacrosanto monte -e dí Crougintoudadigo que meu paredros teima e non quere por nada do mundo que vos conte isto, pola lei que lle ten aos veciños de Sedes, e abófe que son xente abonada, son, xente boísima, son, xente que ama e que respeta as tradicións máis que ninguén, e respeta, abofé, e que é xente llana, amable, e de ley, e de bó trato, e que é amable, é a de Sedes, e é amable sin parangón no vasto Reino de Galiza. E ainda que  toda el xente de ben, é,  e xente cumpridora, abofé que si, cumpridora e nada amiga das argalladas-.

    
    

     

    
    

    E pois que o noso caro paredros non quere, abofé que non, que lles conte esto aos druidas, porque non se rían deles,  que sabe crougintoudaigo que andan algúns  deles na parroquia enganados e mal aconsellados de certo celtómano, e megalómano, e de poucas luces, e a máis un burremio pandemio, que son grandes coma cabalos e os máis listos de todos, –aconsellense com Calígula nisto-. e ainda sem ter siso, andase o pandemio co don divino de encantador de cobras, que lle deu natura convencer do máis peregrino ao máis pintado -e non quere o nosso caro paredros que se rían nisto-, pero qiue argallou o nosso pandemio unha santa compaña de veciños con fachuzos para levar por Santa Lucía o lume ata o Esperón como demandaba certa celta tradición que tiña argallado de propósito.  

    
    

    E Crougintoudadigo conta esto aos druidas, porque  xa a boa xente de Sedes descubríu a traza non por contrariar ao seu caro paredros. E pois  que van cambiar a o tempo e o lugar dos fachos, que ben feitos e con arte se están, e son dos millores e mais grandes do pais. E pois que os de Sedes, de tanta nobreza e de tanto corazón e bó peito son, e que de bó grado e de consún bater ían por calque quiñón deles, o nosso paredros  e Crougintoudadigo em honroso paso. E pois que aos pescadores de pixis eses que no rio revolto os excesos e manipulacións dos celtómanos na xente de ben, ollo ao piollo, non xustifican os excesos dos celtófobos e celtasudos. ... E pois que o monte Esperón é dominante e fachendoso no Val de Trasancos, coma galo na poleira, entre a praia da Frouxeira, e o Mar da Xoiba e a Ría do Ferrol, tras sete mil anos de interdicción, non pode esconder agora a rechamantes vergonza – so imputable ao fillo do demo que malmeteu aos veciños- no invento e no mos pesimus, de levar en procesión pantasmal monte inimigo do lume con nocturnidade, ata o sacrosanto cumio, e esperrexarlle fachuzos accesos  no solsticio de inverno!!! (ou por Santa Lucía que é cando amingoa a noite e acrece o día)

    
    

    E a máis, sabe Crougintoudadigo que coas faiscas esas, e as demoníacas aspersións de fachuzos,  os que din defender as tradicións tiranlle ao Esparón,  por Santa Lucía,  a honrra e  o respeto milenario, que lle tiñan os seus iguais (o Monte de A Lagoa e o Coto de Ancos). E non atura a vergonza de que  lle violen unha costume milenaria, casi con seguridade neolítica---[e un día lles dí Crougintoudadigo porque estabelece esa datación], e están que reventa, por que  lle perdean os sete mil anos de respeto, que  ninguén foi quen, pensa Crougintoudadigo, de lle tusir ao Esperón, e vivir para contalo.

    
    

    E que pensa Crougintoudadigo que o monte non fai nada, e non nos asulaga,  por amor aos veciños inocentes, pero que se teme polo burremio pandemio esse do mos pessimus dos lumes iinvernais.

    
    

    E chora Santa Lucía, na súa capela, e chora, chora, a alma dos celtas, e andan escapaso os lagartos e as lagartas,  co ciclo de inverno da Europa Atlántica. E chora a afumada Moura desconsolada bagoas de pelras, no curuto do coto, e non sairá máis a asollar os seus tesouros, que llos afumea e enfeluxan inflamados esparexes. E ainda poder perder a fonte da Moura do coto as virtudes esas, estragando  as honra de moitas, inocentes e agarimosas mozas.

    
    

    Xente antiga e honrrada, e de lei, e tan da millor e da máis cabal e nobre do concello de Narón, xa os de Sedes, buscaran, sabe o noso paredros, porque van  coa alma limpa e amor a terra, e atoparán de seu reconducir esos santos fachuzos no  tempo deles, que son os maios, evitando chuvieiras, friaxes, catarros e maos tempos,  ao rives que antes, dende o Monte dos Nenos  ata a feira do 13,  ao lugar de seu, e os poderán e lucir máis e millor alumeando coma facían os seus avóso pan das súas leiras e froitosas. Pois de tales feitos son e para honrra do Glorioso Santistebo de Sedes e do inmarcesible Concello de Narón deixarán honrado, e librado, ceibo de afumantes esparexes, orro palla e de po e de incendiarias faiscas, ao bendito monte Esperon evo perenne et saecula cuncta.

    
    

    E voltando caros druidas Crougintoudadigo ao rego da cuestión, dí Crougintoudadigo que o meu paredros, acaso por primeira vez na arqueoloxía galega amosou em 1991 que os castos a media ladeira teñen en terrazas de pedra as terras de cultivo de seu , máis non na ladeira do castro,  senon situadas nunha ladeira próxima. Estas tenzas fixéronse com  bancais de pedra, hoxe cubertos de terra, e  ainda hoxe  se e traballan. Pero  moitos caeron coa concentración.

    
    

    Eran tenzas traballadas por todos, pero cádansúa era de cadanseu soldado-granxeiro, -, emprego a terminoloxía irlandesa, dun bó aire, "con bois", dono da súa parella de bois de seu, requisito para ir a votar ainda no século XIX, ou dun an búe, an "sin", búe, "boi", coa terra -a longa tenza esa-, e os bois postos polo señor para traballala  (un ius in aliena re, un prestamo de uso vasalático).

    
    

     Todos se axudan nos traballos agrícolas. É todos son 8 ou 14 cabos da casa, 40 ou 70 vellos e vellas, pais e nais, e nenos e nenas, xentes de diverso estatus social  (tedes que comprender que o espacio xurisdiccional dun castro -o establecimos polo deslinde da villa de Quintá, en 1992, apenas é dun kilómetro e medio, xentes gassalianas do señor do castro. Esta poboación tense que manter estable.

    
    

    Iso introduce novos conceptos que temos que discutir: o máis importante é o concepto da autarcía -que non autarquia, ollo-, derivado da exixencia de manter -e así dende o Neolítico dentro dun reducido espacio xurisdiccional, de succo, uns  limitados recursos, (enerxía hidráulica, combustible do bosque, prados para o gando, montes e terra sincultas, e terras de cultivo de diversa calidade. Iso eixixe un crecemento demografico O. O castro non pode crecer indefinidamente, pois que esta constrinxido por un exoesquelete, o do seu espacio vital e económico xurisdiccional - non a menos que poideran contar con cultivos novatores -coma pasou coa pataca e co millo, incrementar a producción-, cousa impensable entón.

    
    

    Eso fai que o excedente da poboación, teña que facer o que fan as abellas, montar un novo enxame, buscar un novo espacio co permiso do Príncipe da treba, e facer un castro dun tirón, con todas as cirimonias que xa Rómulo nos ilustrou.

    
    

    vaia por diante un Viva Narón e os veciños de Sedes.

    
    

    Saude,  Gloria

    
    

     

Hay 11 comentarios.
1