Autor:
lunes, 18 de diciembre de 2006
Sección: Leyendas
Información publicada por: diviciaco
Mostrado 22.192 veces.


Ir a los comentarios

-


Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 Gausón 23 de oct. 2004

    Muy interesante artículo Diviciaco.

    Yo ya había escuchado hace tiempo la historia del astur "Brigo" y la colonización que hizo de Britania, e incluso había escuchado que era muy "semejante" a la historia de Breogán... pero ahora no me queda claro... ¿hemos de suponer que el Brigo asturiano que menciona el P. Carballo, es el Breogán gallego del Lebor Ghábala?, ¿cómo podríamos estar seguros o con que fuentes contamos?

    P.D.Sobre la web de celtas.org, ¿que son los "Samartinos"?

  2. #2 Brigantinus 23 de oct. 2004

    Son versiones de un mismo mito irlandés, que en la Edad Media fue ubicado por los monjes de la isla en la Península Ibérica. En el caso gallego, empezó a llegar a través de los religiosos irlandeses refugiados en España huyendo de las persecuciones inglesas, y de su Colegio de los Irlandeses, que fundaron en Santiago, donde algunos profesores gallegos ejercician la docencia e incorporaron el mito a sus obras de "investigación histórica".

  3. #3 Pangur 23 de oct. 2004

    No sabía que hubiese habido un colegio de Irlandeses en Santiago.
    El que conozco estaba en Salamanca, y allí estuvieron personas directamente relacionadas con la composición del Leabhar Gabhala, como un Ó Maoil Chonaire, cuyo pariente Fearfassa Ó Maoil Chonaire por fechas aproximadas estaba en el ajo LG, pero en el Colegio de los Irlandees de Lovaina... fundado por el mismo Maoil Chonaire que estuvo y murió en España (Flaithrí, aka Florencio Conry, destacado eclesiástico, teólogo y erudito)
    He oído, también, que hay una version salmanticense de uno de los relatos de LG, pero no sé cuál exactamente.
    Nadie ha hecho todavía una "genealogía" de los Cronicones entre los que se inserta el del Padre Carvallo, de la/con la que procede su parentesco con los irlandeses.

  4. #4 vitor 23 de oct. 2004

    Para Gausón,
    El "Samartín" es la matanza del "gochu" (el cerdo) en las aldeas asturianas, que tradicionalmente se realiza en la festividad de San Martín.
    Por otro lado, Carvallo, siendo jesuíta en el siglo XVII, bien pudo conocer ese tipo de leyendas de boca de los numerosos refugiados irlandeses que llegaron en esas fechas.

  5. #5 Pangur 23 de oct. 2004

    Me inclino por un conocimiento basado en la lectura y traducción -al latín, aunque solo fuera sobre lectura- de los documentos. Estoy casi segura de que la mayoría de los que llegaban no estaban en condiciones de conocer esas historias tan detalladas.
    Voy a ver si encuentro algo sobre la recensión salmanticense de LG.

  6. #6 Brigantinus 25 de oct. 2004

    Sobre la observación de Pangur...
    Se trata del Palacio de Fonseca, que también era llamado "Colegio de los Irlandeses", porque por aquellas fechas se instaló en él un seminario para formar sacerdotes irlandeses.

  7. #7 diviciaco 25 de oct. 2004

    Acerca del comentario de Pangur sobre las fuentes del P. Carvallo:

    Yo creo que es muy posible que el P. Carvallo se hubiese informado de algún irlandes.

    Las fuentes escritas existentes en aquella época (finales del XVI principios del XVII) sobre el mito serían muy limitadas, sino absoultamente existentes en España y por otra parte habían una gran cantidad de irlandeses en España, recientemente emigrados y no en situación de tribulación o indigencia precisamente.

    Tras la guerra de 1594-1603 y a raiz del fracaso de Kinsale (1602) muchos nobles irlandeses emigran a España, junto a un elevado número nobles (a los que se reconoció su rango en España) y de gentes de armas, hasta el punto de que se crearon en Madrid cargos epecíficos para los asuntos irlandeses: el “protector de los irlandeses en la corte”, un miembro español del Consejo de Estado o de Guerra, y el “ayudante del protector”, cargo ocupado por un irlandés.

    Durante el siglo XVII la importancia del contingente irlandés en el ejército, en mandos y tropa, llegó a ser tan elevado que se crearon nada menos tres regimientos exclusivamente irlandeses: Irlanda, Hibernia y Ultonia.

    Como se ve habitaban en España por aquella época un elevado número de personas de procedencia Irlandesa, instruidas, de elevada posición social, y con muchísimo interes en demostrar a los linajudos españoles que eran sus primos por largo tiempo olvidados....

  8. #8 diviciaco 27 de oct. 2004

    Siguiendo con lo que decia de las fuentes, el texto del P. Carvallo es casi todo tubalismo de tomo y lomo, que debió de calcar de Florian de Ocampo, autor que cita en los textos que transcribí.

    Florian Ocampo dice en el libro IV capitulo III del Compendio Historial:

    "En la provincia de la Rioja, tierra que solia ser de Navarra, tienen a Briones y llamado antes, segun las mismas historias, Brigones de Brigo Rey de España, nieto del Rey Ibero, y viznieto de Tubal, fundado por el Rey Idubeda, nieto de Tubal, como luego se vera, y padre del Rey Brigo, y a Cantabriga, que despues de dixo cantabria, del mesmo Brigo, segun los mesmos Autores, que desto tratan, lo refieren."


    Otro tomazo, con lo mismo y con la novedad de la repoblación irlandesa por añadidura, esta vez por los Guiputxis, está en el Compendio Historial de la Muy Noble y Muy Leal provincia de Guipúzcoa por el doctor don Lope de Isasti de 1625 mas o menos por las fechas de la obra de Carvallo (1613) y ambas coincidiendo con la avalancha de irlandeses sedientos de diplomas reales:


    8. Antonio Navarro de Larreategui, Secretario de S. M. en su epitome de los Señores de Vizcaya, escribe, que Tubal y Noé vinieron á poblar á Cantabria 2163 años antes del nacimiento de Christo. Juan Sedeño en la Suma de los Varones ilustres con Beroso Sacerdote Caldeo tiene por cierto que Noe vino á Italia y á España el año décimo de Nino Rey de Babilonia y ciento y quince de Tubal, y edificó en ella las ciudades de Noela y Noegla llamándolas asi por los nombres de sus nueras: y que esto fué hecho á los seiscientos años de la edad de Noe. Pedro de Medina tambien dijo que Noe vino á España y se llamó Jano. Xenoronte le llamó Ogigio, su padre Noe, que en su lengua queria decir descanso; ó Ogigi san sagan, que quiere decir ilustre sacerdote santo o Jano, que suena Viñadero, por que plantó la viña y mostró como se habia de coger el vino, porque en Hebreo al vino dicen Jain y del nombre de Jano quedó el primer mes del año, que llamamos Enero en memoria de Noe. Abram Ortelio con su nomenclator y Florian de Ocampo con Juan de Viterbo claramente dicen, que el Patriarca Noe Vino á España á visitar a su nieto Tubal, para conocer la manera que tenia sobre la gobernacion de su gente, y discurriendo por acá fundó particularmente dos poblaciones caudalosas, Noegd en Asturias, que ahora se llama Navia: y la segunda Noela en Galicia, que ahora se llama Noia; afirman el maestro Pedro de Medina, Pero Anton Beuther y Fr. Juan de Pineda.9. Siendo esto asi no muestra causa bastante el Padre Mariana para negarlo con solo desacreditar á Beroso sacerdote Caldeo, que está tan recibido entre los historiadores, y poniendo duda en los demas por sola la antigüedad del tiempo

    26. Abtiguamente solian acudir los marineros de esta costa de Guipuzcoa á Irlanda con navios pequeños a la pesqueria de la merluza, salmones y arenques, y al trato de los cueros de ganados y cecina en que les iba bien, sin alejarse á Terranova: y ahora cien años que ceso este trato y navegacion por la contradicion que se hallo de los ingleses. Eran bien avenidos los Guipuzcoanos de los irlandeses, porque se jactan y dicen que descienden de españoles y nacion Vizcaina, y en la guerra son tratados como tales se juntan con ellos y siguen sus banderas y tercios. Fundanse en que Irlanda fué poblada de Españoles en tiempo del Rey Brigo mil novecientos y cinco años antes del nacimiento de Nuestro Señor. Este Rey envio gentes a poblar a Irlanda llamada asi de Ibero su capitan; eligieron por Rey á Fergusio trescientos y trece años antes del nacimiento, y mil quinientos noventa y dos, despues que los españoles pasaron y poblaron en ella. Refiere Garibai en su compendio y Antonio Navarro de Larreategui en su Epitome a donde añade que la madre de D. Lope Zuria Sexto Señor de Vizcaya fue una infanta de Escocia, y respondiendo con lo rubio y blanco á ella (como suele ser de ordinario la gente de aquella parte septentrional) le llamaron D. Zuria, que en bascuence quiere decir blanco, y por que los Irlandeses tenian,comunicacion con los Escoceses y ellos con los Vizcainos por medio de esta Infanta, puedese creer, que tambien por este camino se glorian diciendo tener descendencia de los Vizcainos

  9. #9 torances 07 de nov. 2004

    a modo de curiosidad, los Fonseca fueron tres, uno de ellos llego a ser virrey de castilla (?) en epoca de los reyes catolicos, la cuestion, como curiosidad es que padre e hijo ambos obispos, llegaron a permutarse las sedes , creo que en mas de una ocasion, esto es Salmanca y Santiago. me parecio curioso y relacionado

  10. #10 DUBIERGOS 05 de dic. 2004

    La fuente escrita existe sería Hector Boetius, "Historiae Scotorum". Creo que en la catedral d'Uviéu había un ejemplar. De todas maneras, es sorprendente que mientras los gallegos dicen Breogan que sería el nombre gaélico escrito, los asturianos dicen Brigo que sería su pronunciación.

  11. #11 vitor 21 de abr. 2005

    Leyendo un libro de John Morris sobre la Britania post-romana acabo de encontrar la posible fuente del Padre Carvallo:
    - Los siluros de la actual Gales guardaban recuerdo de su origen hispano según Tácito, autor al que cita Morris. No menciona de que texto de Tácito lo extrae, pero un jesuíta como Carvallo bien pudo tener conocimiento de dicha obra.

  12. #12 diviciaco 21 de abr. 2005


    Ceterum Britanniam qui mortales initio coluerint, indigenæ an advecti, ut inter barbaros, parum compertum. Habitus corporum varii: atque ex eo argumenta: namque rutilæ Caledoniam habitantium comæ, magni artus, Germanicam originem asseverant. Silurum colorati vultus et torti plerumque crines, et posita contra Hispania, Iberos veteres trajecisse, easque sedes occupasse, fidem faciunt. Proximi Gallis et similes sunt; seu durante originis vi, seu procurrentibus in diversa terris, positio cœli corporibus habitum dedit. In universum tamen æstimanti, Gallos vicinum solum occupasse, credibile est; eorum sacra deprehendas,superstitionum persuasione; sermo haud multum diversus.

    Tacitus Agricola, c. 11.


    Mirad tambien este curioso enlace:

    http://www.philological.bham.ac.uk/cambrit/herelat.html

  13. #13 mouguias 21 de abr. 2005

    Me extraña que nadie haya mencionado todavía a Suso de Toro, quien en su libro “El Pueblo de la Niebla” se ocupa por extenso de esta cuestión.
    De Toro encontró un par de documentos, que reproduce en el libro, donde sendas delegaciones de refugiados escoceses e irlandeses (estoy hablando de memoria, hace mucho que el libro pasó por mis manos) se dirigen al rey español pidiéndole ayuda en virtud del antiguo parentesco. Estas dos ocasiones creo que fueron en los siglos XVII y XVIII, y los documentos reproducen las antiguas historias del LG con todo detalle.
    En fin, que la hipotesis de Diviciaco tiene bastante base.
    Por otra parte, Diviciaco, he visitado el enlace que propones y lo encuentro realmente curioso…empezando porque esta en latin. Podrias hacernos un resumen del contenido? No sere yo el unico pardillo de ciencias que no se entera, digo yo ;-)

  14. #14 vitor 21 de abr. 2005

    En este artículo de Recio Morales http://www.tiemposmodernos.org/viewarticle.php?id=71
    también se puede leer algo parecido, los refugiados irlandeses en la España de los Austrias competían por un sitio en la corte, así que, los gaélicos hacían gala de su origen peninsular frente a sus compatriotas anglo-irlandeses igualmente refugiados en España.

  15. #15 pereira 05 de sep. 2005

    Non é certo que a lenda de Brigo derive da de Breogán. As dúas teñen orixes ben diferentes. Breogán é unha invención dos eruditos irlandeses da Idade Media. Referencias ao seu nome aparecían xa en dous poemas sobre a dinastía dos reis de Leinster redixidos no século VII ou VIII; e a lenda, tal e como se coñece hoxe estaba xa nun poema do século IX escrito por Mael Muru Othna, titulado "Can a mbunadas na nGaedel". Posteriormente sería inserida no que hoxe denominamos "Lebor Gabála Erénn".
    Pola contra o personaxe de Brigo é unha invención do monxe italiano Annio de Viterbo, quen a finais do século XV publicou unha serie de textos antigos con comentarios seus. Case todos eses textos eran falsos, invencións do propio Annio, aínda que el os atribuíu a escritores da Antigüidade, como o babilonio Beroso ou o exipcio Manethón. Ademais Annio engadiu tamén un capítulo dedicado aos primitivos monarcas españois -dedicado aos Reis Católicos, quen por entón viñan de conquerir o derradeiro dos reinos musulmáns da península. O primeiro deses reis imaxinados por Annio era Tubal, un dos netos de Noé, e o primeiro poboador de España. O cuarto era Brigo, de quen se dicía que fundara numerosas poboacións por toda a península, as cales incluían nos seus nomes o termo "briga" (que Annio interpretaba como "castelo") que proviña do seu fundador. O monxe italiano tamén dicía que Brigo enviara as súas xentes a poboar distintas partes de Europa e de Asia, entre eles a illa de Irlanda, Italia e Asia Menor.
    Mais, de onde tirou Annio o personaxe de Brigo? Da súa imaxinación. Brigo non é máis ca unha figura fabricada a partir dos numerosos topónimos en "briga" que existiran en Hispania na Antigüidade -e que Annio coñecía a través das fontes clásicas. Hai que dicir que ese procedemento era habitual en Annio, pois grazas a el foi quen de crear outros personaxes para a súa mítica historia dos reis hispánicos.
    Para afirmar o vencello de Brigo con Irlanda Annio inspirouse noutro autor clásico: Ptolomeo, quen dixera que na devandita illa vivía un pobo chamado os Brigantes. Daquela Annio supuxo que eses Brigantes eran as xentes que Brigo enviara a esas terras.
    Esta é a verdade acerca da figura de Brigo. A súa fabricación debeuse a un tipo de xogo etimolóxico que era moi habitual na erudición da súa época: a eponimia, é dicir a invención de personaxes fabulosos a partir do nome de pobos ou de lugares (algo que tamén, polo demais, estivera na orixe do personaxe de Breogán, argallado a partir do nome da cidade galaica de Brigantia).
    As lendas irlandesas non interviron para nada no artellamento da historia de Brigo. E a razón é moi sinxela: dado que as fontes irlandesas -e nomeadamente o "Lebor Gabála Érenn"- estaban escritas en gaélico, eran totalmente inaccesíbeis para os eruditos do Continente. É certo que algúns textos redixidos en latín na Idade Media recollían fragmentos das lendas gaélicas -por exemplo o pseudo-Nennius ou a "Topographia Hiberniae" de Giraldus Cambrensis. Pero ningún deles facía referencia á lenda de Breogán, a cal, xa que logo, era descoñecida para Annio.
    O personaxe de Breogán só foi accésibel fóra dun contexto gaélico dende século XVII, cando se escribiron algunhas obras sobre a historia de Irlanda -en latín ou en inglés- onde se facía mención á súa lenda. Curiosamente ás veces a versión latina do nome de Breogán foi Brigus, como o fabuloso persoeiro concibido pola imaxinación de Annio de Viterbo.

  16. #16 pereira 06 de sep. 2005

    A liñaxe dos primitivos monarcas hispánicos inventada por Annio de Viterbo acadou un enorme suceso na historiografía peninsular dos séculos XVI e XVII, pois grazas a aquela era posíbel afirmar que a historia de España remontaba a épocas moi recuadas, e que dende un comezo se contara cunha civilización avanzada e con reis poderosos –e mesmo conquistadores doutras terras, como era o caso de Brigo. En especial foi a Coronica general de España de Florián de Ocampo, publicada en 1543, a que mellor recolleu e popularizou os reis de Annio. En xeral pódese dicir que a imaxe da historia antiga de España que contiña a súa Coronica foi a que se adoptou nunha grande parte da historiografía da época –incluídas, por suposto, as monarquías do Viterbense. É certo que tamén se ergueron voces críticas contra elas. Por exemplo o xesuíta Mariana, a finais do XVI, consideraba fabulosos moitos dos reis de Annio (aínda que non todos). En concreto negaba a existencia de Brigo, argumentando que era un personaxe ficticio, e que a única realidade eran os topónimos en briga; termo este, aseguraba, que significaba “cidade” na lingua dos antigos poboadores da península. Porén, malia as críticas de Mariana e doutros eruditos, Brigo e o resto dos monarcas fabulosos continuaron a aparecer nas obras dos anticuarios do XVII. Non foi até o século XVIII en que a pegada de Annio na historiografía peninsular se esvaeu de xeito (case) definitivo, grazas ás novas maneiras de concibir e de escribir a historia practicadas por autores como Ferreras, os irmáns Mohedano, Flórez ou Masdeu.

    A historiografía galega do XVII adoptou tamén o personaxe de Brigo como algo propio, ás veces considerado como un dos antigos reis de Galiza, e como o fundador epónimo da cidade de Brigantia (identificada coa Coruña ou con Betanzos). Porén resulta curioso comprobar o feito de que o tema das viaxes a Irlanda relacionadas con Brigo –das que falaban Annio, Ocampo e outros- foi moi pouco aproveitado polos anticuarios galegos da Idade Moderna, quen non se decidiron a vencellar Galiza con Éire por medio da figura dese mítico monarca. En troques foron outros os protagonistas elexidos, como o príncipe Gatelo e os seus descendentes; e os supostos pobos galaicos dos Brigantes, dos Yernos (os dous descoñecidos nas fontes clásicas que se referían á Gallaecia), e dos Siloros (os Silures dos que falaba Tácito, pero que non se localizaban no chan galaico).

    O personaxe de Brigo aínda se podería atopar nalgunhas das obras sobre a historia de Galiza redixidas durante o século XIX, ás veces a carón de Breogán, mais diferenciado del. Era ese o caso do primeiro volume da Historia de Galicia de Benito Vicetto (1865), onde achamos a Brigo convertido no primeiro poboador do territorio galego; e tamén a Breogán, nunha mención que facía Vicetto á posterior colonización de Irlanda polos celtas galaicos. Alén da obra de Vicetto, Brigo encontrou un último acubillo nalgúns historiadores locais da cidade de Betanzos, quen seguiron defendendo, até finais do XIX, que a devandita poboación fora unha fundación de Brigo. Longa foi, xa que logo, a influencia de Annio de Viterbo dentro da historiografía galega, grazas á figura dese persoeiro fabuloso.

  17. #17 Ofydd 22 de oct. 2005

    Brigo-Breogán.... Non lembro ben onde, pero lin recentemente un artigo que sostiña a tese de que estes dous personaxes en realidade eran un mesmo.
    E como sostén Pereira, os historiadores locais betanceiros, dende que comezaron a redactar as súas historias alá no Romantismo, recolleron a cousa do xeito de que Brigo, fillo de Túbal (fillo de Noé) veu a Galiza e deu en fundar Brigantium, á que puxo o seu nome. Sería un fillo del quen logo de albiscar Eiré dende os cantís da Torre de Hércules, partiu á conquista da nova terra, levando unha pedra destas terras consigo coma símbolo do reino de seu pai (pedra que, andando, remataría por ser a Pedra do Destino sobre a cal se coroan os reis ingleses, como recolle un estudo publicado no Anuario Brigantino, pero ese é xa outro conto). O vencello do fillo e Eiré, que nas crónicas onde se fala de Breogán recibe o nome de Ith, era o que servía ao autor do artigo este de que falo para soster a identidade de Brigo e Breogán.
    Case nesta literalidade se atopa a lenda nun romance panexírico-histórico da cidade de Betanzos que consultara no seu día Martínez Santiso e así o recolle el, e dende entón a hoxe as publicacións de historia local arrancan coa lenda. De feito, Brigo, coma rei, aparece sostendo o blasón da cidade nas representacións decimonónicas das armas da cidade de Betanzos.

  18. #18 Airdargh 23 de oct. 2005

    Se interpreta el nombre de Breogán usualmnete mediante *Briga- (elvado, altivo, supremo, vigoroso, fuerte, energético, sustancioso, etc.)y *Ghan/Gan/Khan (rey). Una vérsión, bajo este punto de vista podría darnos un rey de Brigantia cuando no de la Briga (castro), la posibilidad de rey alto, en sentido físico o alusivo a supremacía, cuando no a la altivez majestúosa o la altanería del orgullo, sino a la alta majestuosidad de su condición reinante etc. se barajan a partir de la prolífica *brgh.

    Los nombres del Leabhor Gabhala Eren que relacionan la estirpe más directa de este rey, recuerdan radicales semejantes, quiza coíncidente con la raíz º*brgh también como Brehons:jueces,en la mitología antigua irlandesa, por ej. Buscando similitudes hallamos, entre la familia de Breoghán,

    Deaadh/Death > BRATH > BREOGHAN > BREA/BREGH/BREG, Fúad, Muirttemhne, Cuailngne, Cuala, Bladh, Ebhle, Ith, Nár, Bile > Golaim/Golamh/Golam

    bráth: juicio final .breth: juicio. Breohn: Juez (entre otras principales, altivas, funciones)
    Bil/ Bile: campeón. Gola: valor, valentía.

    Otras versiones nombran a Bregón, hablan de una invasión de irlandeses en galicia, sitúan un espejo o lente en la Tor Breogain para guíar naves y remiten hechos paralelos, pero los que parecen prevalecer como originales son los Leabhor citado.

  19. #19 Airdargh 23 de oct. 2005

    Cuando digo: recuerdan radicales semejantes, quiza coíncidente con la raíz º*brgh también como Brehons, me refiero a la categoría de altura que adquiere la justicia como algo que se ha de cumplir por encima de todo, su supremacía, o el valor ensalzado que así adquiere y desprende con esta hipotética relación, haciendo de quien imparte justicia un ser elevado desde luego, bien a escala social, en conocimiento y sabiduría, poder etc.

  20. Hay 19 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba