Autor: Cossue
domingo, 05 de febrero de 2006
Sección: Lenguas
Información publicada por: Cossue
Mostrado 49.518 veces.


Ir a los comentarios

Galicia/Galiza

La palabra Galiza en las fuentes.

“Dom Enrique, porlla gracia de Deus, rey de Castiella, de Leon, de Tolledo, de Galiza…” (Tumbo B de la Catedral de Santiago de Compostela, doc. 360, con data 1369, abril, 2. Sevilla)


He comprobado que el empleo del término “Galiza” resulta polémico para algunos. Sin embargo, esta polémica sólo puede mantenerse desde el desconocimiento de las fuentes. Este artículo pretende acercar un poco de luz sobre la cuestión.



1º - “Galicia”

Esta es la denominación admitida en castellano. Proviene, evidentemente, del término latino o latinizado “Gallaecia” (pronúnciese algo así como Gal-lekia). Si no me equivoco, la evolución esperada de esta palabra sería en Castellano *Gallecia, con elle (como caballum > caballo), lo que muestra que o bien la palabra no es patrimonial (sería una palabra tomada de otra lengua), o que algún factor ha modificado la evolución esperada.


2º - “Galiza

Es la denominación de Galicia en portugués.


3º - “Galicia/Galiza

Galicia fue, hasta muy recientemente, la única forma válida reconocida por la normativa oficial de la lengua gallega. Galiza es la forma reivindicada desde hace mucho tiempo por el reintegracionismo. ¿Cuál sería la evolución esperada en gallego del sustantivo Gallaecia? En Gallego, la l geminada se simplifica: -ll- > -l- (caballum > cabalo), pero el grupo –cia puede dar algunos resultados distintos. Atendiendo a la toponimia, por ejemplo, la palabra latina “palatium” da “pazo” en el centro y occidente de Galicia, pero da “pacio” en el tercio oriental. Ciertamente, el grupo –tia no es el grupo –cia, pero su evolución suele dar idéntico resultado, o esa es mi impresión. Mi conclusión es que la evolución esperada en Galicia daría Galiza, en el occidente y centro del país, y Galicia en el oriente. Ambos términos serían sobradamente legítimos.


Pero la prueba del algodón son los documentos. Me valdré del Tumbo B de la Catedral de Santiago que contiene documentos en latín, portugués, castellano y gallego.


1º - Documentos en latín:


En general la forma recogida es Gallecia. Por ejemplo, en el documento número 6, del año 1208, un documento de Alfonso IX, en la mención de títulos leemos: “…ego Adefonso, Dei gratia rex Legiones et Gallecie, per hoc scriptum…”; y en la mención de territorios gobernados: “Regnante rege domno Adefonsso in Legione, Gallecia, Asturias et Extremadura.” Aprovechando que el Miño pasa por Antequera os recuerdo que tanto Alfonso IX como su padre Fernando segundo, reposan en el panteón real de la catedral de Santiago, aunque no es algo que los gallegos gustemos de contar. Especialmente los curas de la catedral. Preguntad en el museo por los reyes, es el único modo de encontrarlos.


2º - Documentos en castellano:


Se dan varias formas, incluyendo: Galiza, Galliza, Galliçia, Galliça… pero la forma más usual es Gallizia/Gallicia. Por ejemplo, en el documento número 2, una donación de Alfonso X de 1255: “…don Alfonso, por la gracia de Dios rey de Castella, de Toledo, de Leon, de Gallizia…”, y más adelante: “…en Leon, en Galliça…”. La forma Galliça se repite en los documentos 7 (de 1255), 8 (de 1282), y muchos otros. En el 16 nos encontramos la forma “Gallica”: “...en terra de Gallica et en terra de Leon…”. En el 44 (de 1313): “don Alfonso, polla graça de Dios rey de Castiella, de Leom, de Tolledo, de Galliza, de Sevilla…” En el documento 360 (de 1369) tenemos la forma “Galiza”: “Dom Enrique, porlla gracia de Deus, rey de Castiella, de Leon, de Tolledo, de Galiza…”, y más adelante en el mismo documento: “… de todallas çibdades et villas et lugares del regno de Galiza…”.

Así pues el término “Galiza” cuenta con su propia tradición incluso en castellano.


3º - Documentos en portugués:


La forma documentada es “Galliza” o “Galiza”. Por ejemplo en los documentos 351, del año 1362, o 336, de 1324: “… Santiago de Galiza…”.


4º - Documentos en gallego:


La única forma que he encontrado en el Tumbo es “Galliza”. En el documento 113, de 1320: “…quando el primeyramente entrou en Galliza…”, y más delante en el mismo documento: “…enno reyno de Purtugal ou en Galliza…”. No estará de más aquí mencionar que en la Crónica de St. María de Iria, obra del siglo XV en gallego, se menciona 18 veces a Galicia, 17 veces como “Galiza”, y una como “Galliza”. Ninguna como “Galicia” o similar. Lo que no implica que no sea ésta una forma legítima. Sí resulta extraño que la forma “Galiza” haya estado anatemizada durante tanto tiempo.


BIBLIOGRAFÍA:


“Rui Vasques: Cronica de Santa María de Iria”, ed. J. A. Souto Cabo. Ediciós do Castro, 2001.


“Tumbo B de la Catedral de Santiago”, ed. M. T. González Balasch. Ediciós do Castro, 2004.



MC – A Estadea que vai de día.


.
.
,
,
Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #51 Lusitanoi 09 de ene. 2007

    Os Galegos falam-no, evidentemente, em especial os dois extremos da população: os cultos, os mais eruditos, para se oporem à supremacia do espanhol, e o povo das aldeias, porque é o seu falar natural, embora também possam saber o castelhano. Grande parte da população da Galiza, porém, mesmo quando sabe exprimir-se em galego, chega até a ter vergonha de empregá-lo, o que constitui grande falta de consciência cívica.
    Vejamos na resposta seguinte a 2.ª parte da pergunta.

    Fernando V. Peixoto da Fonseca

  2. #52 Lusitanoi 09 de ene. 2007

    Ainé, tinhas que vir dar me pancada,

    afinal pelo que dizes a palavra Galiza utiliza-se muito mais por aí do que fazem crer neste foro, que até parece que ja ninguem a usa.

    Agora diz me que valor fonetico tem o vosso "z"? li algures que se parece ao nosso "ç" é isso? nao entendo nada de fonetica galega, se utilizassem as nossas regras seria mais compreensivel.

    Quanto ao de os portugueses falarem galego, é verdade Ainé! Claro! é a mesma lingua, ou nunca tinhas dado conta? Para tua informação nao preciso de ir ao norte para ouvir falar galego, pois vê tu que "no melhor pano cai a nódoa" casei com uma galega e os meus filhos sao metade ribatejanos, metado galeguinhos, lolololollllllllllllllllll


    É verdade a minha mulher é de Viseu e a sua familia do Alto Douro (Régua) por isso estou muito habituado a ouvir a fonetica do norte e posso te assegurar que entre ouvir as gentes da beira alta e alto douro e ouvir alguns galegos (cada vez menos) na TVG é quase o mesmo, embora haja alguma fonetica distinta, são os mesmos sons, a mesma entoação, resumindo, é a mesma gente!

    Eu nunca duvidei disso e as vezes faz me alguma confusao porque falas tao diferente e as vezes tao mal dos portugueses do sul, porque se analisares bem a coisa, o portugues do norte é muito parecido ao galego mas sem castellanismos, bem o sabes, ou achas que nao? depois a lingua vai se modificando muito levemente até ao sul, onde admito que seja ja um pouco diferente do galego que se fala na Galiza, mas mesmo assim inteligivel para ambos, excepto quando escrito por causa grafia castelhana.

    Sabes que grande parte dos portugueses, por ingnorancia nao sabem por um lado que o portugues se originou no galego nem que sao a mesma lingua ou linguas irmãs como queiras chamar e quando as vezes ouvem falar galego na televisao dizem que os espanhois estao a tentar falar português, acredita porque isto é verdade!

    Abraço
    Marafada

  3. #53 jfca 10 de ene. 2007

    O galego é uma espécie de dialecto do português . Lusitanoi dixit.
    Home Lusitanoi, non te acolumbies Cando eu gosto de "foder" a un portugués tamén digo o mesmo, mais ao revés:
    O portugués e o dialecto galego de Lisboa.
    Ate poida que sexa históricamente mais creible.
    E dende logo o que si que me ocorre sempre, é, que do Douro para abaixo me digan:
    "Voçe nao é espahoi, voçe e de Braganza".
    Outras cousiñas, de Caesar tambien viene la palabra rusa Zar, que no lée el diptongo que supuestamente decis se leia. AE en germánico era y es una E abierta (cuasi doble) y asi lo leen aun hoy los estudiantes alemanes de latín = Keesar (+-) y no Kaiser.
    Que mais bien se pronuncia Káisaa(r).(la erre cuasi muda). Item mas, un amigo escocés me contó que galaicos y gálatas, quizas galos tambien, vendrian a ser los seguidores o el pueblo de Kghael.Ech (La Vieja) según él esta expresión arcaica aun existe en Escocia, y sería un apelativo mas de la diosa madre Dana, Brigit. Curioso que en Galicia/Galiza (X) el Arco Iris lleve el nombre de O Arco da Vella. (esto va porque me convence mas que lo de "tramontanos")
    Iunius Brutus "Tramontanus" (¿?¿?) Hmmm........

  4. #54 Lusitanoi 10 de ene. 2007

    Non fui EU que dixit foi: Fernando V. Peixoto da Fonseca, in "CIBERDUVIDAS DA LINGUA PORTUGUESA", lo encontré quando buscava la fonetica del "s" e del "z" em galego.

    Mas se consideras Portugues dialecto galego de Lisboa, entao tá tudo bem, afinal falamos a mesma lingua com dialectos distintos, nada se modifica nao é assim?

    Depois deixa me corrigir te:

    Do Douro para baixo podiam te dizer:

    Você não é espanhol, você é galego! porque com os castellanismos que voces introduziram no galego actual, qualquer portugues que nao seja surdo veria que voce nao é de Bragança! Os de Bragança sibilam os "s" e têm dois tipos de "s", "s" solo y "ss" doble, que es igual a vuestro "s" solo e falam um portugues muito claro apenas abrem um pouco as vogais e é isso que vos aproxima, mas nao usam castellanismos nem falam com entoação espanhola como vocês.

    Outra correcção, na Russia existe a palavra Tsar, não Zar!, lollolololllllllllllllll

    Agora definitivamente nao vejo onde se enquadra aqui o tema de "Cailech", porque se é assim, fica tu sabendo que tambem aqui mesmo no sul se utiliza a expressão "Arco da Velha" tanto para se referir ao arco iris como em expressões como:

    "Aqueles galegos são fodidos! dizem coisas do Arco da Velha!"

    eheheheheh, ou se preferires com geada jejejejejejjejeje


    Abraço da Galiza do Sul

  5. #55 joanzinho 10 de ene. 2007

    Lusitanoi:
    A cita de Rodrigues Lapa é un pouco antiga. Moito ten cambiado no galego dende o 79. Nin el mesmo se atrevería a dicir iso mesmo na actualidade.
    En canto ás normas fonéticas do galego sobre as fricativas alveolares é moi sinxela, aínda que confuso dende a prespectiva portuguesa. Nós non distinguimos entre xordas e sonoras. Así mentres que en português tendes "Ç" e "S", nós so temos o sonido "Ç" pero coa grafía "S".
    Algo parecido acontece coas fricativas palatais, que en português tendes as xordas ("X") e sonoras ("J") e en galego so usamos as Xordas ("X").

    Pero fóra de como sería a pronunciación actual de Galiza, o tema do artigo é se este termo é genuinamente galego. A súa existencia predominante no galego-português medieval demostraría isto. E visto que Galiza non pode derivar en Galicia, é claro que o que ocorreu foi unha substitución dunha forma (galega) por outra (castellana). Outra cuestión é se Galicia é galeguismo en castelán, como se discutía máis arriba. Por último, insistir en que, se ben o uso de "Galicia" ten na actualidade unha longa tradición, tamén é certo que a recuperación do termo Galiza non data de onte senón de principios do século XX, e por suposto non pode estar relacionada co BNG nin governos actuais.
    Concluindo, Galiza non é un lusismo, nin reintegracionismo.
    Ainda así, o que si que é aínda unha certeza dende os tempos de César é que ""divide et vinces"".

  6. #56 Cossue 13 de mar. 2007

    A hai tanto tempo agardada referência é a seguinte:

    - García de Diego, V “Elementos de Gramática Histórica Gallega” (facsímile, Verba anexo 23) , USC, 1984.

    Na evoluçom do grupo -tyV ou -cyV nom da outra opçom mais a de "Galiza"... Quero dizer, que simplesmente, o autor, castelhano de Burgos e no ano 1907, nom indica outra. Si recolhe, nom obstante, pulpo/polvo, primando a segunda forma; así como recolhe que a pronúncia do z "a castelhana" é fenómeno en expansom no seu momento. Agardo que nom se lhe poda acussar de parcial num debate que no momento 'tava longe de ter nascido. Por outra banda, emprega umha grafia etimológica na escrita do galego: -g-, -j-, -y-... e, por motivos históricos moi razoaveis, -ñ- e -ll-.

    Com respeito as fontes escritas altomedieváis... Galiza prima sobre outras formas en 10:1 ou máis. E temos dúcias de miles de documentos escritos en galego dos séculos XIII, XIV, XV e XVI. Nom digo que "Galicia" seja castelhanismo em Galego... Mais si que foi e é forma privilegiada polo Castelám. E afirmo que na Galiza hai moito prejuizo para coa nossa lingua e para coa nossa história...

  7. Hay 56 comentarios.
    página anterior 1 2

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba